Odczytywanie znaków czasu

KS. IRENEUSZ SKUBIŚ: - Ekscelencjo, ingresem do katedry kaliskiej, który odbędzie się 12 września, rozpocznie Ksiądz Biskup pasterzowanie w diecezji kaliskiej. Kalisz to jedno z najstarszych miast w Polsce. Jak łączyć w duszpasterstwie tradycję z nowoczesnością?

BP EDWARD JANIAK: - Pierwszym i podstawowym zadaniem, jakie stoi przed Kościołem, jest głoszenie Ewangelii i udzielanie sakramentów świętych. Uwarunkowania zewnętrzne, czyli duch czasu albo tzw. znaki czasu, Kościół winien ciągle odczytywać na nowo. Nowoczesność w duszpasterstwie to sposoby docierania z Dobrą Nowiną do współczesnego człowieka. Myślę, że całe życie kapłańskie, każde posługiwanie ma być służbą. W praktyce oznacza to, że kapłan ma być człowiekiem miłości, powołanym do świadczenia i wychowywania innych zgodnie z nowym przykazaniem miłości Chrystusowej. Taka postawa jest zawsze wypadkową tradycji i nowoczesności, bo miłość się nie starzeje. Przykładem współczesnego sposobu docierania do ludzi jest nowa ewangelizacja, bo dotyczy tej grupy wiernych, którzy są ochrzczeni, a nie słuchają słowa Bożego i często przez zaniedbanie nie korzystają z sakramentów świętych.

- Ksiądz Biskup zajmuje się w Episkopacie zagadnieniem migracji i turystyki. W jaki sposób zdobyte doświadczenia będą inspirować do pracy z młodymi ze swojej diecezji, którzy wyjechali za pracą?

- Migracja jest zjawiskiem powszechnym w świecie. Różne mogą być jednak jej przyczyny. Masowa migracja młodych ludzi z terenu naszej Ojczyzny musi niepokoić przede wszystkim z powodu wielu zagrożeń, na które są narażeni ludzie wyrwani ze swoich środowisk rodzinnych. Najbardziej bolący jest fakt, kiedy młody człowiek - często z dyplomem wyższej uczelni - jest bezrobotny, na tzw. zasiłku. Mimo wszystko w przyszłość patrzę z nadzieją, licząc też na to, że zaistniała sytuacja ma charakter czasowy. Uważam, że trzeba być blisko tych ludzi. Aczkolwiek na sytuację gospodarczą nie mamy wpływu, albo mamy bardzo znikomy, to powinniśmy nieść posługę sakramentalną migrantom tam, gdzie oni są. W tym celu posyłani są polscy kapłani, aby mogli umacniać duchowo współrodaków na obczyźnie. Przedtem powinniśmy przede wszystkim tutaj, w Ojczyźnie, nie ustawać w głoszeniu słowa Bożego, nauczaniu katechezy i posłudze sakramentalnej. Jestem przekonany, patrząc na środowiska polonijne, że to bogactwo duchowe, ten posiew ewangeliczny, dokonujący się w parafii, przynosi owoce i najlepiej przygotowuje do pokonywania trudności na emigracji. Uważam, że problem emigracji jest bardzo złożony. Jeżeli sobie uświadomimy, że poza granicami jest niemal tyle samo Polaków, co w Ojczyźnie, wówczas możemy mówić o randze duchowej posługi polskich kapłanów w świecie. W samej Europie tylko co szósty ksiądz pochodzi z Polski, a oczekiwania są jeszcze większe. Krótko mówiąc, Kościół jest otwarty i w miarę możliwości kapłani diecezjalni i zakonni są delegowani do pracy na emigracji. Jest to jedna z najskuteczniejszych form troski Kościoła lokalnego o tych, którzy migrują.

- Od lat aktywnie bierze Ksiądz Biskup udział w różnych formach duszpasterstwa pielgrzymkowego. W jaki sposób utrzymująca się popularność tych praktyk religijnych może być szansą dla umacniania wiary?

- Pielgrzymowanie do miejsc szczególnie naznaczonych działaniem Pana Boga poprzez kult i działanie świętych jest jedną z form duszpasterskich. Dobrze przygotowana pielgrzymka często spełnia rolę skutecznie odprawionych rekolekcji. Obserwuje się coraz większe zainteresowanie wiernych, którzy korzystają z tej formy umacniania wiary. Przykładem takim jest na pewno Jasna Góra. Z pielgrzymowaniem łączy się problem turystyki. Warto zwrócić uwagę, że turystyka jest integralną częścią doświadczenia człowieka. Jednak pomimo ogromnej i stale wzrastającej liczby turystów, większość z nich napotyka istotne ograniczenia w wykorzystywaniu czasu wolnego na turystykę. Ponadto znaczna część ofert turystycznych zlokalizowana jest w krajach czy regionach, które nie są rozwinięte gospodarczo, a ich ludność doświadcza biedy. Twierdzenie, że turystyka przyczynia się do walki z ubóstwem, okazuje się często złudzeniem czy utopią. Turystyka jest dziedziną ludzkiego życia, na którą składają się nie tylko działania ściśle ekonomiczne, ale także relacje międzyludzkie i społeczne. W naszej Ojczyźnie odbywają się coroczne spotkania dla diecezjalnych przewodników pieszej pielgrzymki na Jasną Górę oraz coroczne rekolekcje dla przewodników. W bieżącym roku na Jasnej Górze w spotkaniu uczestniczyło ok. 1400 osób. Rzetelna informacja, świadectwo przewodnika turystycznego, zwłaszcza w obiektach sakralnych, jest też formą umacniania wiary.

- Dolny Śląsk to region przenikania się od wieków różnych kultur i religii, wzajemnego szacunku i tolerancji. Jak te tradycje przenieść na specyfikę Kalisza?

- Nie wiem, czy doświadczenia wielu wyznań i kultur z terenu Wrocławia są do przeniesienia na tzw. specyfikę Kalisza. Będę starał się poznać problemy tamtejszej ludności. Myślę jednak, że wyzwania są bardzo różne, a doświadczenia dobrych relacji z różnymi wyznaniami - wyniesione z Dolnego Śląska - też mogą się przydać w pojedynczych przypadkach w Kościele kaliskim.

- Jakie priorytety duszpasterskie ma Ekscelencja u progu swej posługi w nowej diecezji?

- Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele określa bardzo jasno zadania biskupów; obejmuje nauczanie, uświęcanie i zarządzanie w Kościele. Według wiedzy, jaką mam, wymienione zadania i cenne inicjatywy duszpasterskie podejmował i realizował dotychczasowy gorliwy biskup Stanisław Napierała. Do Kalisza przychodzę z pełnym zamysłem kontynuacji działalności mojego zacnego Poprzednika. Chcę więc poznać najpierw specyfikę Kalisza, liczę bardzo na dobrą wolę kapłanów, że mi w tym pomogą. Natomiast moje zawołanie biskupie brzmi: „Oportet servire” - Trzeba, abym służył. Przykładem tego, jak najlepiej służyć człowiekowi, pozostaje dla nas sam Chrystus. Uważam, że służba drugiemu człowiekowi jest nie tylko potrzebna, ale staje się wręcz warunkiem wiarygodności Kościoła. Dlatego postanowiłem dalej trwać w tym przekonaniu, wnosząc je w nową rzeczywistość mojej posługi biskupiej.

- Czy widzi Ksiądz Biskup realne możliwości pomocy ze strony Kościoła dla mieszkańców diecezji, której domeną jest rolnictwo?

- Nauka społeczna Kościoła bardzo jasno precyzuje, w jaki sposób należy angażować się w sprawy dotyczące świeckiego życia wiernych. Z pewnością - przechodząc z diecezji, gdzie 2/3 to mieszkańcy miast, do diecezji, gdzie ok. 2/3 ludności zamieszkuje aglomeracje wiejskie - trzeba zapoznać się z oczekiwaniami i problemami ludności tam mieszkającej. W codziennym sprawowaniu urzędu dostrzegam, jak wielkie jest oczekiwanie petentów na cierpliwe wysłuchiwanie różnych bolączek dnia codziennego. Wielokrotnie w dotychczasowej 16-letniej posłudze biskupiej zadawałem sobie pytanie: na ile te problemy i sprawy, w które się angażuję, dotyczą posłannictwa Kościoła i czy w ogóle mają związek z wiarą? Doświadczam często w Kurii, jak wielu ludzi jest zagubionych i szukających oparcia. Dalej będę się starał być do dyspozycji kapłanów i wiernych, ufając w pomoc św. Józefa - skutecznego patrona diecezji kaliskiej.

Ponowne zamknięcie Polaków w domach, ograniczenie ich aktywności zawodowej i społecznej jest raczej niemożliwe - powiedział w rozmowie z PAP minister zdrowia Łukasz Szumowski. Dodał, że w tej chwili jesteśmy na etapie wygaszania epidemii.

Minister zdrowia przyznał, że w tej chwili epidemia w wielu województwach jest "w formie szczątkowej". W niektórych diagnozuje się dziennie tylko pojedyncze zachorowania na COVID-19, a ich łączna dobowa liczba spadła poniżej 300. Nie można jednak założyć, że to już koniec. Niewykluczone, że dojdzie do wzrostu zachorowań jesienią, ale sytuacja wtedy będzie inna, bo przetarto już pewne ścieżki, wyprowadzono mechanizmy, działania, by skuteczniej przeciwdziałać jego rozprzestrzenianiu. Ponadto "nauczyliśmy się" żyć z tym wirusem, choć nadal do końca nie został on poznany.

Natomiast w kontekście wypełnienia jednego z dwóch możliwych scenariuszy, dotyczących niedzielnego głosowania na prezydenta, minister Szumowski stwierdził, że wybór prezydenta stolicy Rafała Trzaskowskiego wiąże się z niewiadomą, jeśli chodzi o politykę zdrowotną, bo jego program, to "puste obietnice". Z kolei prezydent Andrzej Duda w ciągu swojej prezydentury podejmował inicjatywy ustawodawcze w wielu kwestiach zdrowotnych.

PAP: Jesteśmy już na ostatniej prostej, jeśli chodzi o wybory. Możemy zatem "pogdybać". Realne są dwa scenariusze. Czego możemy spodziewać się w kontekście polityki zdrowotnej, gdyby doszło do reelekcji prezydenta Dudy, a czego, gdyby w pałacu prezydenckim pojawił się Rafał Trzaskowski?

Ł.Sz.: Trzeba zaznaczyć, że Rafał Trzaskowski był członkiem rządu Platformy Obywatelskiej i wówczas nie zabierał za bardzo głosu na temat nakładów na ochronę zdrowia, a przecież rząd jednak jest ciałem kolegialnym. Przez osiem lat rządów PO-PSL była tu stagnacja. Nakłady, jeżeli rosły to w bardzo ograniczonym zakresie. Dlaczego przez osiem lat ich rządów nie uchwalono takiej ustawy jak „ustawa 6 proc.”? Przypominam, że za rządów Zjednoczonej Prawicy i prezydentury Andrzeja Dudy taka ustawa powstała. Tylko do ubiegłego roku nakłady na ochronę zdrowia wzrosły o 30 mld zł. Na samą onkologię do 7,3 mld zł w 2019 roku z 4,9 mld zł z 2015 roku. Liczba refundowanych leków w leczeniu raka piersi zwiększyła się z dwóch do jedenastu. Dlaczego pan Trzaskowski będąc ministrem administracji i cyfryzacji nie zdecydował się wprowadzić informatyzacji w ochronie zdrowia: e-recepty, e-wizyty, e-skierowania? My to wszystko wprowadziliśmy.

PAP: Czy pana zdaniem jest możliwe, by nakłady na politykę zdrowotną wzrosły do 6 proc. PKB już w przyszłym roku? Ustawa przewiduje osiągnięcie tego pułapu za cztery lata. Prezydent Trzaskowski zapowiada m.in. zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia w przeliczeniu na głowę każdego Polaka do 3676 zł wobec 2757 zł już w 2021 roku, czyli w ujęciu do PKB do 6 proc. z 5,03 proc. planowanych w 2020 roku.

Ł.SZ.: To są puste obietnice. Gdy pan Trzaskowski jako minister w rządzie PO-PSL miał realną władzę, nie zabiegał, zresztą jak cały rząd, o zwiększenie nakładów na służbę zdrowia. A teraz nagle, jako kandydat na prezydenta, tak dużo o tym mówi. To jest niepoważne. Dopiero rząd Zjednoczonej Prawicy podjął realną pracę w zakresie zwiększania finansowania służby zdrowia. Zwiększyliśmy wynagrodzenia, w tym urealniliśmy płace w zawodzie pielęgniarki czy ratownika. Te płace podstawowe wzrosły w sposób istotny, choćby od lipca wzrasta minimalne wynagrodzenie w sektorze ochrony zdrowia. Wzrosły wynagrodzenia rezydentów. To realne działania. Przez osiem lat rządów Platformy Obywatelskiej, którego członkiem był pan Trzaskowski, nie widzieliśmy tego.

PAP: Jednak przy spełnieniu scenariusza nazwijmy go "B", czyli sytuacji wygranej prezydenta Trzaskowskiego, będziecie panowie musieli ze sobą współpracować, znaleźć punkty styczności, bo chodzi przecież o zdrowie Polaków.

Ł.Sz.: Nie mam pojęcia, jakie by one były, bo program pana Trzaskowskiego jest bardzo enigmatyczny, wręcz zdawkowy. To są puste obietnice. Nie ma realnego programu. Natomiast prezydent Andrzej Duda zainicjował realne projekty, jak choćby regulację dotyczącą onkologii, czyli tzw. cancer plan, w którym są m.in. nowe szczepionki, których rząd PO-PSL nie chciał wprowadzić. My wprowadzamy szczepienie na HPV, które ratuje kobiety przed rakiem szyjki macicy. Dodatkowo z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy mamy projekt ustawy o Funduszu Medycznym. To w tym roku 2 mld zł, w kolejnych 4 mld zł na konkretne działania.

PAP: Pozostawmy w tej chwili najgorętsze wydarzenia. Cofnijmy się do marca. Mijające cztery miesiące musiały być dla pana, jako ministra zdrowia, jak zły sen. Wysiłek, odpowiedzialność, nowe regulacje pisane i wprowadzane błyskawicznie, pod wpływem zmieniającej się sytuacji. Z jednej strony musiał pan dbać o to, by system dał radę, z drugiej było wiele niewiadomych. Wirus rozprzestrzeniał się. Nikt nie wiedział jak szybko i głęboko będzie atakował. Gdyby pan mógł cofnąć czas i miał tę wiedzę, co dzisiaj, jakich decyzji nie podjąłby pan? Co zmienił?

Ł.Sz.: Zawsze z perspektywy upływającego czasu można powiedzieć, że pewne rzeczy można byłoby przeprowadzić lepiej. Ale o tym wiemy zawsze po czasie. Decyzje ocenia się jednak po efektach. Jakie mamy efekty, każdy widzi. Spowolniliśmy rozprzestrzenianie się wirusa, zabezpieczyliśmy łóżka i niezbędny sprzęt. Każdy chory wymagający hospitalizacji otrzymywał miejsce w szpitalu. Każdy wymagający respiratora był do tego respiratora podłączany. W innych państwach tych możliwości zabrakło. Na pewno z tą wiedzą, którą teraz mamy, konkretniej dostroilibyśmy się do początkowej fazy epidemii. Chodzi np. o sieć szpitali jednoimiennych, transport pacjentów zakażonych koronawirusem. Zapewne zasady dotyczące triażu pacjentów można było lepiej na początku doprecyzować. Ale pamiętajmy, że to my jako pierwsi wprowadziliśmy jednoimienne szpitale zakaźne, które okazały się bardzo dobrym rozwiązaniem. W przypadku pozostałych szpitali pewnie wprowadzilibyśmy izolatki czy oddziały izolacyjne dla pacjentów oczekujących na wynik badania pod kątem obecności koronawirusa. Szybciej wprowadzilibyśmy zapewne także zakaz pracy w kilku miejscach dla personelu medycznego. Oczywiście z rekompensatą. To jednak, można by rzec niuanse, przy tym, co realnie udało się zrobić. Wystarczy punkt odniesienia. Popatrzmy na Włochy, Hiszpanię, Wielką Brytanię, Niemcy, Francję. Popatrzmy na USA.

PAP: Przypuszczam, że niedługo czeka pana urlop, nabierze pan sił, ale czy jest pan gotów na drugie starcie z epidemią? Jak może ono wyglądać?

Ł.Sz.: W wielu krajach niestety obserwujemy ponowny wzrost zakażeń. Czytamy doniesienia o ponownym zamykaniu regionów i miast. W Polsce widzimy natomiast poprawę sytuacji i spadek zakażeń. Raporty wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych pokazują, że liczba zdiagnozowanych nowych przypadków ustabilizowała się na niższym poziomie niż jeszcze dwa, czy trzy tygodnie temu. W niektórych województwach są to już tylko pojedyncze przypadki. To pokazuje, że w wielu województwach epidemia jest w formie szczątkowej. Wirusa mamy znacznie, znacznie mniej. Jeśli popatrzymy na wyniki badań przesiewowych u osób jadących do sanatoriów to z 18,5 tys. przebadanych - to gigantyczna grupa - tylko 30 osób jest chorych. To jest mniej niż 1,7 promila. Zrobiliśmy też przesiew u policjantów. Przebadaliśmy 3 tys. z nich i okazało się, że nie było żadnego chorego. To pokazuje, że w przesiewie populacji, nie w wyselekcjonowanych grupach, tego wirusa jest naprawdę niewiele. Stan epidemiczny w kraju uważam, że jest niezły i to nie na podstawie wymysłów, widzimisię, hipotez, ale na podstawie wyników badań.

PAP: Czego dowiedzieliśmy się o tym wirusie, patrząc na niego już z pewnej perspektywy i biorąc pod uwagę nasze doświadczenia?

Ł.Sz.: Powstały ostatnio prace mówiące na przykład o tym, że kod genetyczny niektórych osób daje mniejszą lub większą szansę na chorowanie i powikłania. Dowiedzieliśmy się też, że dość duża grupa osób choruje bezobjawowo, ale jest też grupa osób, dla których ma on poważne konsekwencje i w tym przypadku ta choroba ma bardzo ciężki przebieg. Wiemy, że zakaźność jest dość duża i zależy od samej formy zakażenia. Na przykład tylko 1/4 zakażonych górników, którzy w większości chorowali bezobjawowo, zaraziło swoje rodziny. To pokazuje, że u osób bezobjawowych ta zakaźność jest niższa. Myślę, że jeszcze długo, wręcz przez całe lata, będziemy analizowali te dane. Nadal uczymy się tego wirusa. Otwarte jest nadal pytanie, dlaczego tak mocno pozakażani byli górnicy? Być może wpłynęły na to warunki, w których pracują, czyli w kopalniach na dole, gdzie trudno zachować dystans i mamy dużą wilgotność powietrza.

PAP: Jeśli dojdzie do eskalacji choroby w następnych miesiącach, czy czekają nas kolejne obostrzenia? Czy gospodarkę i system opieki zdrowotnej będzie stać na ewentualne zamykanie wszystkiego na kłódkę, jak miało to miejsce w marcu i kwietniu? Tym bardziej, że oswoiliśmy już tego wirusa, lęk w społeczeństwie przed nim jest mniejszy, a zatem nie będzie już tak łatwo ograniczać aktywności społecznej i zawodowej Polaków, gdyby była taka konieczność.

Ł.Sz.: Pełnego lockdownu nie da się już przeprowadzić, zarówno z punktu widzenia medycznego, jak i gospodarczego. Gdyby naprawdę było niedobrze, wtedy można myśleć np. o większej kontroli kontaktów społecznych. Ale mam nadzieję, patrząc na te liczby w naszym kraju i krajach sąsiadujących, że nie będziemy mieli aż tak dramatycznego wzrostu. Trzeba też pamiętać, że mamy wypracowane już mechanizmy, procedury, szpitale jednoimienne, gotową sieć laboratoriów, testy genetyczne, szybkie testy na czas jesienny, by diagnozować możliwe zakażenia. To wszytko jest przygotowane. Będziemy też zachęcali do szczepień przeciw grypie.

PAP: Koronawirus schodzi na drugi plan, ale znowu powracają stare bolączki: rozpoczęta tylko w mikro stopniu reforma psychiatrii dziecięcej, kwestie chorób onkologicznych i rzadkich, kolejki do specjalistów, które jeszcze bardziej się wydłużą, bo pacjentów przybyło, przemęczony personel. Pojawiła się też nowa kwestia – lęk pacjentów przed bezpośrednim kontaktem z lekarzami, placówkami. Gdzie leżą największe wyzwania? Jakie są rokowania dla systemu zdrowia krótkofalowo i długofalowo? Czy uda się ten czas nadgonić, który jest też tak istotny w leczeniu?

Ł.Sz.: Należy pamiętać, że reformę psychiatrii rozpoczęliśmy od dorosłych. I ona w opinii psychiatrów poszła całkiem dobrze. Podobną reformę robimy w psychiatrii dziecięcej. Oczywiście koronawirus trochę zatrzymał postępowanie konkursowe dotyczące tworzenia poradni psychologiczno-psychoterapeutycznych. Jednak trzeba podkreślić, że dotychczas zakontraktowaliśmy 130 placówek z 300, które założyliśmy, że powstaną. Mam nadzieję, że teraz wszystko nabierze tempa i będziemy już niedługo mieli pełną sieć poradni. To, co epidemia przesunęła w czasie, to samą opiekę psychiatryczną nad dziećmi i młodzieżą. Wielu opiekunów wystraszyło się i przyjmowanie dzieci nie odbywało się w takiej formie i stopniu, jak zakładaliśmy. Korzystając jednak z okazji, chciałbym zaapelować do wszystkich pacjentów, by wracali do badań profilaktycznych. Nie obawiali się. Tak, jak mówiłem wcześniej, wirusa jest znacznie, znacznie mniej.

PAP: Jakie reperkusje dla światowej i polskiej polityki zdrowotnej będzie miało wycofanie się USA ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Czy Pana zdaniem rzeczywiście WHO działała zbyt opieszale, jeśli chodzi o reakcję na rozprzestrzenianie się wirusa?

Ł.Sz.: Na pewno WHO prezentowała dość chwiejne komunikaty na temat epidemii. Na tej podstawie wszystkie państwa wprowadzały zaś swoje działania. WHO mówiła na początku wyraźnie, że prawdopodobieństwo przejścia wirusa do Europy jest znikome lub bardzo niskie. Potem zmieniła zdanie. Po doświadczeniach Lombardii, wszyscy się przestraszyli i zobaczyli do czego ten wirus jest zdolny. Ale on nadal nie jest dobrze poznany. Trudno mieć za złe ekspertom, że zmieniają swoje zdanie na temat epidemii, jeśli wirus jest znany od miesiąca. Wydaje się też, że na decyzji USA o wyjściu z WHO zaważył nie tylko koronawirus. Nie tylko on był przedmiotem rozbieżności. Jest szereg różnych innych spraw, z którymi administracja amerykańska się nie zgadza.

PAP: Niewątpliwie ta decyzja rzutuje na postrzeganie Światowej Organizacji Zdrowia...

Ł.Sz.: Pamiętajmy, że WHO była postrzegana w różny sposób. Przez wiele lat kwestie światopoglądowe były przemycane w różnych aktach prawnych WHO. Ostatnio wspólnie z USA pisaliśmy negatywne stanowisko do jednej z takich akcji. Z drugiej strony WHO działa bardzo sprawnie w krajach trzeciego świata. Propaguje tam wiedzę medyczną, zachowania prozdrowotne. Światowa Organizacja Zdrowia nie jest ani biała, ani czarna.(PAP)

autorka: Klaudia Torchała

tor/ mhr/