- Jeśli dopuściłem się tu jakichś uchybień, to mam nadzieję, że Opatrzność odpuści mi grzechy, a wrogów obecności czuwającego Boga nawróci - powiedział kard. Józef Glemp w wywiadzie dla KAI. Tym samym, kolejny zresztą raz w ciągu 25 lat swojego prymasostwa, dał wyraz swej wielkości. Nieodparcie przypomina się tutaj rok 2000 i słynny rachunek sumienia Kościoła. Wtedy właśnie na placu Teatralnym w Warszawie Prymas Polski przepraszał za kolaborację niektórych księży w okresie PRL-u, za przypadki życia duchownych ponad stan i ulegania nałogom oraz za to, że nie udało mu się ocalić życia ks. Jerzego Popiełuszki, „mimo wysiłków podejmowanych w tym kierunku”. Czynił to w imieniu całego Kościoła właśnie jako Prymas Polski.

Funkcja prymasa w pewnym sensie była i jest także polityczna. Kard. Glemp przekonał się o tym już na samym początku swej posługi. Gdy 13 grudnia 1981 r. wybuchł stan wojenny, przypominał, że Kościół broni każdego życia: - Będę prosił, nawet gdybym miał iść boso i na kolanach błagać: nie podejmujcie walki Polak przeciwko Polakowi.

- Najważniejsze było dla mnie, żeby nie dopuścić do rozlewu krwi - tłumaczył. - Wierzyłem, że naród ma w sobie tyle sił, że przezwycięży także i ten kryzys. A system szamotał się już i chylił ku upadkowi.

Teraz, po ponad dwudziestu latach, jakie minęły od tamtych wydarzeń, wielu podziela ówczesną opinię Prymasa. Sami politycy podkreślają, że kard. Glemp z wielką rozwagą i wyczuciem przewodził wtedy Kościołowi w Polsce, starając się zapobiec temu, co uważał za najgorsze. I że to właśnie dzięki Prymasowi krew się nie polała.

Prymas powołał wtedy Komitet Pomocy Internowanym. Osobiście angażował się w wiele działań, odwiedzał zakłady dla internowanych. A gdy artyści ogłosili w stanie wojennym bojkot scen polskich i nie mieli z czego żyć, (Andrzej Łapicki, Kazimierz Dejmek, Gustaw Holoubek i Andrzej Szczepkowski) poprosili Księdza Prymasa, by publicznie zwrócił się do aktorów o powrót na scenę. Prymas na propozycję przystał. Choć był za to później atakowany, podejrzewany o układy z komunistami, nigdy nie wyjawił, że uczynił to na prośbę samych aktorów.

Także kolejne posunięcia Księdza Prymasa pokazały go jako kogoś, kto musi podejmować decyzje polityczne, które jednak nigdy nie ograniczają się do polityki i zawsze mają szerszy rezonans: po 1989 r. poparł wprowadzenie religii do szkół. Opowiedział się za zmianą ustawy dopuszczającej zabijanie nienarodzonych „z przyczyn społecznych”. Poparł rozliczenie się z przeszłością - także przez duchownych. - Znam księży, którzy zmuszeni byli do współpracy z SB, ale wiem, że czynili tak jedynie po to, by ocalić życie. Byli też tacy, którzy naiwnie uwierzyli, że nowy ustrój zapewni lepszą przyszłość. Nie widzę nic złego w rozliczeniu winnych - oceniał.

Jest niezależny w myśleniu, sam podejmuje większość decyzji. Tak było zawsze. Jeszcze jako młody kapłan pracujący w sekretariacie Prymasa Wyszyńskiego słynął podobno z tego, że jako jeden z nielicznych umiał przeciwstawić się decyzji Kardynała.

* * *

W niedzielę 19 marca, w święto swego patrona, w warszawskiej archikatedrze kard. Józef Glemp będzie obchodził ostatnie imieniny jako ordynariusz archidiecezji warszawskiej. Powoli zresztą żegna się z księżmi, z poszczególnymi grupami, wielkimi krokami bowiem zbliża się emerytura. Nadal jednak pozostanie Prymasem Polski - jako kustosz relikwii św. Wojciecha. W Polsce ta funkcja wciąż jest wyjątkowa.
W maju w imieniu całego Kościoła Ksiądz Prymas będzie jeszcze przyjmował w Warszawie Papieża Benedykta XVI.