Na początku sierpnia 1920 r. Armia Czerwona sforsowała Bug i szła na Warszawę, na północy zaś wkroczyła do Białegostoku. W ślad za wojskami podążały władze cywilne, składające się z funkcjonariuszy Międzynarodówki Komunistycznej, tzw. Kominternu, oraz oddziałów znanej z okrucieństw policji politycznej - Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Sabotażem, Kontrrewolucją i Spekulacją (Czeka). 12 lipca 1920 r. z inicjatywy A. Koncowicza, starosty rzeszowskiego, odbyło się zebranie przedstawicieli niemal wszystkich partii, stowarzyszeń i organizacji, działających na terenie miasta pod hasłem „Ojczyzna w potrzebie”. Zgodnie z dyrektywami Rady Obrony Państwa podjęto uchwałę o powołaniu lokalnego wojskowo-obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa (PKOP).
Przewodniczącym Powiatowego Komitetu Obrony Państwa został major S. Zapalski. Niemal natychmiast poszczególne wydziały (propagandy, werbunkowy, pomocy dla żołnierzy w polu, finansowy) PKOP rozpoczęły realizację programowo nakreślonych zadań. Już 25 lipca zorganizowano wiece o charakterze agitacyjnym w Głogowie, Błażowej i Tyczynie, a 1 sierpnia w podrzeszowskich wioskach: Boguchwale, Borku, Nowym Chmielniku, Futomie, Hyżnem, Jaworniku Polskim, Krasnem, Kraczkowej, Lubeni, Łące, Malawie, Przewrotnem, Przybyszówce, Rudnej Wielkiej, Słocinie, Świlczy, Trzcianie, Woli Rafałowskiej, Wysokiej, Zabierowie, Zgłobniu, Trzebownisku oraz Górce Zaczerskiej. Na przełomie lipca i sierpnia 1920 r. prawie we wszystkich wioskach powiatu rzeszowskiego rozpoczęły swoją działalność gminne Komitety Obrony Państwa. Taki komitet powstał m.in. w Lutoryżu. Tylko w okresie od 16 do 31 sierpnia mieszkańcy tej małej wioski przekazali dla stacji posiłkowej i szpitali 4 kopy i 45 sztuk jaj. Stacja wyżywienia miała swoją siedzibę na dworcu w Rzeszowie. Zatrudniała ona ok. 70 kobiet, pełniących całodobowe dyżury. Chorym i rannym żołnierzom zapewniano bezpłatny posiłek. Artykuły żywnościowe były dostarczane za fundusze komitetu lub jako dary ofiarowane przez włościan i dwory.
Wiadomość o zwycięstwie wojsk polskich w Bitwie Warszawskiej (15 sierpnia) została przyjęta na ziemi rzeszowskiej z wielką radością i ulgą. W wielu świątyniach odprawiono nabożeństwa dziękczynne. Nie oznaczało ono jednak zakończenia działalności Powiatowego Komitetu Obrony Państwa. Nadal zbierano fundusze, gromadzono żywność, opiekowano się rannymi żołnierzami.
Wojna zbliżała się ku końcowi. Na początku września walki toczyły się jeszcze koło Równego, a następnie nad Niemnem. Jednak wojska polskie niemal nacierały na całym froncie, a odwrót Armii Czerwonej zamienił się w rozpaczliwą ucieczkę. 22 września PKOP uchwalił (ostatnią) rezolucję:
„1) Wyraża się cześć i hołd Żołnierzowi Polskiemu i jego Naczelnemu Wodzowi Józefowi Piłsudskiemu za obronę Ojczyzny 2) Wyraża się cześć ochotnikom żołnierzom, którzy na głos potrzeby Ojczyzny z własnej woli wstąpili we wspólne szeregi walczących pod tym samym naczelnym Dowództwem”.
Działalność Powiatowego Komitetu Obrony Państwa w Rzeszowie to jedna z najpiękniejszych i najbardziej chlubnych kart historii grodu nad Wisłokiem.
Pomóż w rozwoju naszego portalu