I. W dniu 28 listopada, tj. w I Niedzielę Adwentu, zgodnie z wieloletnią praktyką rozpocznie się nowy rok duszpasterski. Jego hasłem w archidiecezji łódzkiej są słowa: „Trwajmy w komunii z Bogiem”. Będzie to pierwszy rok spośród trzech lat duszpasterskich, objętych wspólnym tematem „Kościół domem i szkołą komunii”. Projekt tego programu opracowany przez Komisję Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski, zatwierdzony został przez Episkopat na zebraniu plenarnym 26 listopada 2009 r. Niniejszy „Program” jest adaptacją programu ogólnopolskiego do uwarunkowań i specyfiki archidiecezji łódzkiej.
„Komunia” jest jednym z głównych i uprzywilejowanych tematów Soboru Watykańskiego II. Z treścią komunii wiąże się nowa świadomość Kościoła, który widzi siebie jako wspólnotę zaplanowaną przez Boga, zakorzenioną w Nim i zmierzającą do jedności z Bogiem. Zastanawia fakt, że soborowa eklezjologia komunii doznała zdecydowanej promocji dopiero w następstwie II Nadzwyczajnego Zgromadzenia Generalnego Synodu Biskupów w 1985 r. Synod ten dokładnie określił katolickie rozumienie komunii Kościoła.
Papież Jan Paweł II w adhortacji Christifideles laici przybliżył rozumienie Kościoła jako komunii (por. CL,18-31), natomiast w Liście apostolskim Novo millennio ineunte rozwinął tę problematykę w języku duszpasterskim (por. NMI, 43). Zarówno duszpasterze jak i katecheci, będą zapewne w nowym roku duszpasterskim regularnie korzystać z tych dwóch dokumentów.

II. Wyjaśnienia wymaga hasło towarzyszące realizacji nowego programu duszpasterskiego. Oto w centrum refleksji oraz podejmowanych działań duszpasterskich ma być „komunia z Bogiem”. Kluczem zaś do rozumienia sensu tego programu oraz jego celów jest słowo „komunia”. Podkreślić należy, że ma ono przede wszystkim wymiar religijny, a ściślej - ewangeliczny. Najważniejsze bowiem i najistotniejsze w „komunii” jest zjednoczenie z Bogiem, które powinno być przenoszone na zjednoczenie z ludźmi.
Prawda o Trójcy Przenajświętszej, tzn. o Bogu jako Komunii Trzech Osób: Ojca, Syna i Ducha Świętego jest w samym centrum Objawienia w Nowym Testamencie. Natomiast gdy mówimy o naszej komunii, powinniśmy mieć na uwadze przede wszystkim wtajemniczenie w tę Boską Komunię (słowo pisane wtedy dużą literą).
Podstawowym stwierdzeniem w teologii komunii jest to, że Bóg daje wybranym ludziom łaskę komunii z Nim. Podkreśla się jednocześnie, że łaska komunii nie narusza sprawiedliwości, lecz wznosi się ponad nią. Ponadto w komunię tę wpisana jest jedność z Ojcem, Synem i Duchem Świętym. Odpowiedzią ze strony człowieka jest trwanie w komunii, co z kolei zakłada permanentne doskonalenie tej jedności w obydwu podstawowych wymiarach - pionowym tzn. w odniesieniu do Boga, oraz w wymiarze poziomym tj. w relacji do ludzi. Jak widać, wybranie człowieka do komunii z Bogiem jest wezwaniem do wytrwania w tej komunii. Przypomina o tym Chrystus: „Wytrwajcie we Mnie, a Ja «będę trwał» w was” (J 15,4). Właśnie dlatego zmodyfikowano nieco hasło nowego roku duszpasterskiego, aby miało charakter postulatywny: „Trwajmy w komunii z Bogiem”.
Dodać jeszcze należy, że komunia z Bogiem pogłębia się i utrwala poprzez dawanie świadectwa wobec wyznawców innych religii, a także wobec ludzi niewierzących.

III. Właściwe rozumienie komunii z Bogiem pozwoli zrealizować ogólne cele, przyjęte w trzyletnim programie. Są to: odkrywanie i pogłębienie duchowości komunii; odnowa i wzmocnienie struktur komunijnych Kościoła (rodziny, parafii, stowarzyszeń itp.); krzewienie duchowości komunii. W związku z tymi celami i w nurcie realizowanego programu należy w sposób szczególny otoczyć troską wspólnotę rodziny, która w swoich podstawach jest obecnie atakowana w Polsce i na świecie. W następstwie tego jak nigdy dotąd jest ona zagrożona w swoim istnieniu.
Zaistnienie komunii kościelnej Trójjedyny Bóg warunkuje w dwojaki sposób. On jest źródłem jej zaistnienia i jest źródłem jej trwania. A zatem wspólnota ta rodzi się ze stwórczo-zbawczej i uświęcającej aktywności Trzech Boskich Osób i staje się ożywiająca w następstwie Bożego samoudzielania się poprzez obdarowywanie Sobą, to jest - własną trynitarną Komunią. I wtedy stanowi „lud zjednoczony jednością Ojca i Syna i Ducha Świętego” (KK,4; por. DE, 2; KKK, 813). W związku z tym cytuje się myśl Tertuliana: „gdzie są Trzej, czyli Ojciec, Syn i Duch Święty, tam istnieje Kościół, który jest Ciałem Trzech” (De baptismo, 6).
Z powyższych racji podkreśla się, że wspólnota kościelna nie powstaje w wyniku ludzkiej aktywności, lecz jest owocem Boskiej inicjatywy. Jest „wielkim darem Ducha” (CL, 20). To On jest pierwszym Budowniczym i jedynym Ożywicielem Kościoła. Dlatego zadaniem uczestników komunii jest permanentne przywoływanie Bożego Ducha i wcielanie w życie tego, co On mówi do Kościołów (por. Ap 2 i 3). Jan Paweł II przypomniał w adhortacji „Christifideles laici”, że kościelna wspólnota odznacza się „w istocie współistnieniem wielorakich powołań i stanów, tajemnic, charyzmatów i zadań, które choć różne, są w stosunku do siebie komplementarne. Ta różnorodność i komplementarność sprawia, że każdy świecki pozostaje w relacji do całego ciała i sam wnosi do niego swój własny wkład” (CL, 20).
Komunia kościelna zawiera więc w sobie wielkie bogactwo „składników” będących wzajemnym darem jej uczestników. Jednocześnie teologowie podkreślają, że wspólnota kościelna jest communio non plena, a więc komunią daleką od doskonałości i całkowitego spełnienia. Dlatego jej uczestnikom powinna towarzyszyć świadomość, że są wciąż w drodze ku pełni w Królestwie niebieskim. Z tego faktu płynie obowiązek ich angażowania się w trzech podstawowych kierunkach: w dążeniu do powszechności, m.in. poprzez współudział w dziele ewangelizacji; w dążeniu do pełnej jedności, m.in. w następstwie udziału w dziele pojednania; w dążeniu do pełnej świętości przez współudział w dziele uświęcania. Misją pasterzy zaś powinna być stała troska o zachowanie apostolskiej tożsamości kościelnej wspólnoty. Nie jest bowiem dziełem przypadku fakt, że współczesny świat w różny sposób daje wyraz swojemu oczekiwaniu, aby Kościół pozostał sobą.

IV. Wiele znaków wskazuje na to, że świat takiej właśnie wspólnoty Kościoła potrzebuje, jaką w zarysie przedstawiono wyżej. Z historii wiadomo, że podejmowano różne próby tworzenia wspólnoty, opierając ją na tzw. wartościach humanistycznych (np. wolności, równości, braterstwa), na wartościach rynkowych; czy nawet na wartościach chrześcijańskich, jednakże próby takie prowadziły do powstania karykatury wspólnoty, gdyż albo ludzie nie wykazywali odpowiedniego poziomu moralnego, albo całkowicie zapominano o tym, że prawdziwa wspólnota kościelna powinna być zakorzeniona w Duchu Świętym. Obecnie daje znać o sobie sytuacja ultymatywna, o czym pisał H. U. von Balthasar: albo chrześcijańska komunia podarowana przez Boga stanie się spełnieniem ludzkości, albo ewolucyjny komunizm obywający się bez Boga, sprowadzony zostanie w swojej wersji wspólnoty do urzeczywistniania idei ubóstwienia człowieka. W związku z tym zrozumiały staje się apel Jana Pawła II zamieszczony w Liście apostolskim „Novo millennio ineunte”, żeby „krzewić duchowość komunii” (NMI, 43). Chodzi o taką duchowość, którą znamionuje osobowe otwarcie na Boga, czego zewnętrznym przejawem są dwie postawy - postawa zawierzenia Bogu i postawa kontemplacji Boga. Bez zaistnienia tych postaw nie będzie możliwe urzeczywistnienie Kościoła jako domu dla swych dzieci i jako szkoły jedności dla świata.

V. Należy w tym miejscu przedstawić zadania duszpasterzy parafialnych a także duszpasterzy grup zawodowych, opiekunów ruchów i stowarzyszeń katolickich itp., wynikające z nowego programu duszpasterskiego z hasłem „Trwajmy w komunii z Bogiem”.
1. Pierwszy krok to poznanie głównych celów programu duszpasterskiego. Jak wspomniano wyżej, są to: odkrywanie, pogłębienie i krzewienie duchowości komunii oraz odnowa struktur komunijnych Kościoła prowadząca do ich wzmocnienia (rodziny, parafii, komunii kapłańskiej itp.).
2. Duszpasterze przybliżą sobie i wiernym świeckim pojęcie i znaczenie komunii z podkreśleniem komunii zjednoczenia z Bogiem. Jednocześnie będą świadomi zjawisk i sytuacji, które są zagrożeniem dla komunii. Przykładowo należy tu wymienić takie postawy, jak egoizm, indywidualizm przechodzący w szkodliwy separatyzm, różne postaci ksenofobii oraz pewne aspołeczne usposobienia jednostek, jak chorobliwa podejrzliwość czy konfliktowość. Dla wspólnoty narodu bardzo groźne jest stosowanie w propagandzie politycznej zasady „dziel i rządź” (divide et impera). Nie do przyjęcia jest również sytuacja, gdy szczególną rolę we wspólnocie wyznacza się tolerancji z pominięciem miłości Boga i bliźniego, bez której nie ma trwałej komunii.
3. Uczyć się i uczyć innych pogłębiania komunii z Bogiem poprzez dawanie świadectwa wobec wyznawców innych religii i w stosunku do niewierzących, w nawiązaniu do słów Chrystusa: „Po tym wszyscy poznają, żeście uczniami moimi, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali” (J 13,35).
4. Aby wspomniane świadectwo mogło przynosić obfity owoc, należy wypracować dwie ważne postawy: postawę zawierzenia Bogu i postawę kontemplacji Boga. Postawy te stają się symptomem komunii człowieka z Bogiem. Muszą być jednak wspierane wyuczoną umiejętnością uczestniczenia w różnorodności komunii kościelnej (poprzez wnoszenie do niej siebie) oraz w jej komplementarności (poprzez docenianie udziału innych osób).
5. Nawiązując do odbytego w archidiecezji łódzkiej Nawiedzenia Królowej Polski w Jej Jasnogórskim Obrazie, należy wskazywać na niedościgły przykład Jej wiernego trwania w komunii z Chrystusem, zawierzenia Bogu i kontemplacji Boga.
6. Komunia kościelna charakteryzuje się stałym zaangażowaniem jej uczestników. Powinno się to odbywać poprzez aktywny udział w ewangelizacji, przez działania wiodące do jedności w obrębie wspólnoty, a także przez udział w dziele uświęcenia siebie i innych. Przy czym w parze z działaniem na rzecz jedności wspólnoty powinny iść inicjatywy, które zapewniają zachowanie jej tożsamości.
7. Bardzo istotny dla trwania w komunii z Bogiem jest duch modlitwy, którego powinno się permanentnie pogłębiać. W związku z tym należy najpierw zwrócić uwagę na istniejące na tym polu mankamenty, np. takie jak rezygnacja rodziny ze wspólnej modlitwy, sprowadzanie ducha modlitwy wyłącznie do „pacierza rano i wieczorem”, czy stosowanie gestów zastępczych, np. zamiast zapewnić kogoś o pamięci w modlitwie, proponuje się „trzymanie kciuków”. Niepokoi też pewna „filozofia modlitwy”, która każe się modlić tylko wtedy „gdy jest odpowiedni nastrój”, albo „gdy zachodzi taka potrzeba”.
Niezastąpiona w komunii jest modlitwa myślna, która stanowi dobre przygotowanie do kontemplacji. Ta ostatnia, jak wspomniano wyżej, obok postawy zawierzenia Bogu jest fundamentem w dawaniu świadectwa na rzecz komunii.
Przejawem zaangażowanej ewangelizacji jest praktykowanie apostolstwa modlitwy wobec osób spoza wspólnoty kościelnej. W związku z tym należy wprowadzić w życie słowa przed modlitwą, które usposabiają w dużym stopniu do budowania ducha modlitwy: „Bóg mnie widzi, Bóg mnie słyszy, Bóg mnie kocha”.
8. Komunię z Bogiem pogłębia postawa otwarcia się na słuchanie Słowa Bożego. Dlatego, zwłaszcza we wspólnocie rodziny należy rozwinąć i pogłębić taki sposób czytania Pisma Świętego, który jest modlitwą. Polega on na nawiązaniu duchowej więzi z Duchem Świętym, obecnym w tekście natchnionym. Jest wtedy niezbędna modlitwa „o charyzmat czytania Pisma Świętego” - dla siebie i dla wspólnoty.
9. Ważnym „czynnikiem” służącym trwaniu wspólnoty i realizacji jej głównych celów jest pogłębienie życia sakramentalnego. Poprzez przyjmowanie sakramentu Bóg „dotyka człowieka”, oświeca go i umacnia. Dlatego należy przypomnieć naukę o sakramentach - sobie i innym.
Szczególne znaczenie w zachowaniu komunii z Bogiem ma niedzielna Eucharystia. Wszczepia duchową i moralną siłę, niezbędną także w budowaniu trwałej komunii z Bogiem i ludźmi. Nic więc dziwnego, że w powszechnym przeświadczeniu niedzielna Eucharystia jest „sercem”, lub „duszą” rodziny. Wobec zaniedbywania tego obowiązku należy rozwinąć w parafii apostolstwo niedzielnej Mszy św., aby zerwać z dotychczasową obojętnością katolików wobec ludzi, którzy nie wypełniają tego obowiązku.
10. Dziś przyjmuje się powszechnie, że ważnym czynnikiem, który współtworzy każdą wspólnotę, jest słowo. Dlatego istotną rolę spełnia w budowaniu wspólnoty kultura słowa, którą należy permanentnie kształtować. Do tego niezbędna jest cisza, tym bardziej, że Duch Święty mówi do człowieka w ciszy, a komunia jest „wielkim darem Ducha”. Duszpasterze zatem powinni podjąć próbę przekonania wiernych (wcześniej - siebie), że wielkie i trwałe dzieła powstają w ciszy i w twórczym milczeniu, a nie w hałasie.
11. Ożywić ducha we wspólnotach, również w ruchach katolickich i stowarzyszeniach. Powołać w parafiach gremia, których nie ma, np. radę parafialną czy radę duszpasterską i pomóc, aby mogły jak najowocniej służyć wspólnocie parafialnej. Zadbać, aby regularnie odbywały się w parafii spotkania, które łączą członków wszystkich stowarzyszeń i ruchów katolickich oraz pogłębiają ich komunię.
12. Ludziom mediów mieszkającym w parafii przypominać w rozmowach indywidualnych, albo w wypowiedziach duszpasterskich i katechetycznych, że środki społecznego przekazu, z natury swojej mają zmierzać do tego, „aby ludzie, dzięki częstym kontaktom między sobą, nabrali większego poczucia wspólnoty” (Instrukcja duszpasterska „Zjednoczenie i postęp”, 2). Mogą więc przyczynić się do budowania ducha wspólnoty.
13. W życiu codziennym duszpasterzy w parafii, na komunię z Bogiem składają się w dużym stopniu ich relacje z konfratrami. Jeżeli są niedostateczne, mogą być powodem zgorszenia. Należy dbać o tę komunię razem z pozostałymi jej członkami. Pomocą w zadzierzgnięciu takiej wspólnoty służą wspólne zebrania i narady, wspólnie odmawiany brewiarz i wspólne posiłki.
14. Podkreślać należy wielką rolę jedności w Kościele. Jej szkołą powinna być postawa jedności praktykowana w każdej kościelnej komunii. Szczególną wymowę ma jedność realizowana wśród kapłanów, także w ich praktyce duszpasterskiej. Działania naruszające tę jedność mogą przybierać nawet znamiona antyświadectwa.
Komunia w jedności z kapłanami wyraża się w różnych formach zewnętrznych, np. w odbywaniu regularnych narad duszpasterskich, w organizowaniu braterskiej pomocy, w odwiedzaniu kapłanów seniorów, a także w uczestniczeniu w pogrzebie konfratra.
15. W trosce o właściwy rozwój komunii rodziny należy jej zapewnić w parafii dostęp do wszystkich niezbędnych pomocy duszpasterskich, jak np. katecheza przedmałżeńska i przedślubna, poradnictwo rodzinne, ale też poradnia psychologiczno-wychowawcza, prawna i zawodowa. Rodziny borykające się z ubóstwem czy dotknięte nieszczęściem, powinny być otaczane ze strony wspólnoty parafialnej stosowną opieką.
16. Duszpasterze będą zachęcać wiernych do pełniejszego korzystania z mediów katolickich, które uwzględniają treści nawiązujące do programu duszpasterskiego. Należy rozwinąć w parafii apostolstwo prasy katolickiej ze szczególnym uwzględnieniem „Niedzieli Łódzkiej”. Po 1989 r. losy czytelnictwa tej prasy w Polsce są wyłącznie w rękach duszpasterzy. Oni też odpowiedzialni są za jej rozwój.
17. Żeby nowy program był realizowany na wszystkich polach posługi duszpasterskiej, należy poświęcać mu regularne spotkania w gronie duszpasterzy-współpracowników oraz w zespole katechetów. Temat ten powinien być prezentowany również na spotkaniach z rodzicami oraz na wszystkich skupieniach ruchów, organizacji katolickich i zespołów parafialnych.
Wszystkim, którzy w Kościele łódzkim podejmą wspólny trud realizowania nowego programu duszpasterskiego, a więc duszpasterzom, katechetom, rodzicom i wrażliwym nauczycielom życzę satysfakcji w mozolnym budowaniu komunii i z serca udzielam pasterskiego błogosławieństwa.

Łódź, 10 listopada 2010 r.