Drodzy Bracia i Siostry,

„Jezus pełen Ducha Świętego powrócił znad Jordanu i czterdzieści dni przebywał w Duchu na pustyni”. Tak zaczyna się dzisiejszy fragment Ewangelii z Pierwszej Niedzieli Wielkiego Postu. Znowu Kościół prowadzi nas na pustynię Wielkiego Postu. Idziemy tam za Chrystusem, aby za Jego wzorem przeżywać czterdziestodniowy czas przebywania w Duchu Świętym. Chcemy się poddawać działaniu Ducha Świętego, który nas oczyszcza z grzechów, uświęca i przygotowuje na wielki dzień Odkupienia, w którym i my zmartwychwstaniemy do życia w wieczności. Otrzymaliśmy czas wielkiego miłosierdzia Bożego, w którym przez współpracę z łaską Bożą możemy dorastać do zbawienia. Radujmy się nim i wykorzystajmy go przez gorliwsze wypełnianie trzech zbawiennych obowiązków: modlitwy, postu i dobrych uczynków. Niech w Wielkim Poście będzie w naszym życiu więcej modlitwy i kontemplacji Ukrzyżowanego Jezusa w Gorzkich Żalach i Drogach Krzyżowych. Niech będzie więcej pokuty, nie tylko przez wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i zabaw publicznych w piątki i przez post ścisły w Środę Popielcową i Wielki Piątek, ale przez dobrowolne wyrzeczenie się alkoholu, tytoniu i innych używek, które prowadzą nas do zniewolenia i są powodem wielu cierpień w rodzinach i w Ojczyźnie. Niech będzie więcej czynów miłosierdzia, bo nie wolno nam pozostawać nieczułymi wobec ludzkiej biedy. Wzywam wszystkich do udziału w rekolekcjach wielkopostnych oraz do przystąpienia do sakramentu spowiedzi św. i do przyjęcia Komunii św. wielkanocnej.
„Nie zatwardzajcie serc/ zbawienia nadszedł czas,/ otwórzcie serca drzwi/ może ostatni raz”.
Ojciec Święty Benedykt XVI zatroskany o zbawienie ludzi stawia światu pytanie: „Czy potrzebny jest jeszcze Zbawiciel człowiekowi, który dotarł na Księżyc i na Marsa i szykuje się do podboju wszechświata, człowiekowi, dla którego nie mają granic tajemnice natury i któremu udaje się odszyfrować nawet cudowne kody ludzkiego genomu? Czy potrzebuje Zbawiciela człowiek, który wynalazł komunikację interaktywną, który żegluje w wirtualnym oceanie internetu i dzięki najnowocześniejszej i zaawansowanej technice medialnej uczynił już z Ziemi, tego wspólnego domu, małą globalną wioskę?”. Na tak postawione pytanie Ojciec Święty odpowiada, że człowiek XXI wieku potrzebuje Zbawiciela bardziej niż kiedykolwiek, bo gubi się w skomplikowanej współczesności i nie wie już według jakich zasad moralnych żyć. Pan Jezus dał odpowiedź zawsze ważną, że „nie samym chlebem żyje człowiek” i że Panu Bogu winniśmy oddawać pokłon i Jemu samemu służyć. Tylko stąd może pochodzić pokój sumienia i nadzieja zbawienia wiecznego.
Troska o zbawienie własne i innych jest największym naszym zadaniem i najwyższym prawem. Żadne zastępcze tematy niech nas nie odrywają od sprawy zbawienia. W Środę Popielcową Kościół częstochowski w atmosferze lustracji, dokonał modlitewnego, pokutnego samooczyszczenia się w obliczu Boga. Oddaliśmy się całkowicie Jego miłosierdziu, błagając Go o przebaczenie za wszelkie formy współpracy katolików, duchownych i świeckich, za tych, którzy wciągali w szeregi tajnych współpracowników reżimu i tych, którzy dali się wciągnąć w ten grzeszny proceder. Kościół częstochowski przyjmując popiół przeprasza też umiłowaną Ojczyznę i ludzi, których zasmucił i którym zaszkodził przez nieodpowiedzialne i niemoralne działania niektórych swoich dzieci. Czyni to w dziękczynieniu za bohaterów i męczenników w obronie człowieka. W ostatnich tygodniach powstała Komisja Historyczna, która będzie próbowała obiektywnie zbadać stopień zaangażowania w służby bezpieczeństwa duchownych. Będzie to czyniła w duchu prawdy i miłości, bo tak każe nam Chrystus, najwyższa Mądrość, Sprawiedliwość i Miłość. Proszę Was, gorąco umiłowani bracia i siostry, o modlitwę w tej intencji.

Drodzy Diecezjanie,

Na Wielki Post piszę każdego roku dłuższy list pasterski na tematy związane z nawróceniem i pokutą. W związku z tym przypominam katechizmowe prawdy dotyczące naszej moralności. Od kilku lat przedmiotem naszej refleksji wielkopostnej są przykazania Boże i wiążące się z nimi przykazania kościelne. W ubiegłym roku przypominaliśmy sobie prawdy o rodzinie, akcentując głównie odniesienia małżonków do siebie nawzajem i rodziców do dzieci. Pozwólcie, że w tym roku w dalszym ciągu omawiać będziemy czwarte przykazanie Boże. Zwrócimy uwagę na odniesienia dzieci do rodziców. Gdy w tym roku żyjemy hasłem: „Przypatrzmy się powołaniu naszemu”, to przypatrzmy się naszemu powołaniu w rodzinie.
„Czcij ojca swego i matkę swoją, a będziesz długo żył i dobrze będzie ci się powodziło na ziemi” - brzmi czwarte przykazanie Boże. Już usytuowanie tego przykazania jako pierwszego wśród przykazań odnoszących się do miłości człowieka mówi wiele. Po miłości Boga idzie miłość do rodziców i tych wszystkich ludzi i wspólnot, które poszerzają funkcje rodzicielskie. Rodzice zastępują dzieciom Boga na ziemi i dlatego mają w stosunku do nich pewną wyższość. W czasach demokracji nie wolno nam o tym zapominać. Miłość rodziców do dzieci jest trwalsza niż miłość dzieci do rodziców, ale dzieci mają więcej powodów, by kochać rodziców. U współczesnych młodych ludzi, poddanych samowoli i liberalizmowi moralnemu może nieraz zanikać miłość do rodziców. A przecież Bóg tak mocno nakazał cześć dla ojca i matki. Cześć ta jest podobna do czci wobec Boga i nosi nazwę pietyzmu. Bóg wzmocnił też to przykazanie obietnicą dobrego powodzenia na ziemi i zarazem groźbą. „Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, będzie mieć radość z dzieci i w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce, jak panom służy tym, co go zrodzili./.../ Przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę” (Syr 3, 3n, 16). Rodzicom należy się od dzieci synowski szacunek, cześć, uległość, posłuszeństwo, wdzięczność i miłość. „Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, że oni cię zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” (Syr 7, 27-28). Tak długo jak dziecko mieszka z rodzicami powinno być posłuszne każdej prośbie rodziców. Wzrastając nadal będzie prosić o rady i przyjmować rodzicielskie, uzasadnione upomnienia. Wraz z usamodzielnieniem się dzieci, posłuszeństwo ustaje, ale nadal należne jest rodzicom poszanowanie i chętne przyjmowanie ich rad, o ile nie są one sprzeczne z prawem Bożym. Miłość, wdzięczność i szacunek należą się również dziadkom i powinny też obejmować w odpowiedniej mierze rodzeństwo. Czwarte przykazanie przypomina dzieciom dorosłym o ich odpowiedzialności wobec rodziców. „Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu” (Syr 3, 12). Starsi ludzie w dzisiejszym społeczeństwie zawsze potrzebują bliskości ze strony dzieci. W czasach, gdy zanika dom rodzinny w znaczeniu tradycyjnym, trzeba się bronić przed zanikiem świętych uczuć rodzinnych. „Z całą pokorą i cichością, z cierpliwością, znoście siebie nawzajem w miłości” - poucza nas św. Paweł (Ef 4, 2).
Chrześcijańska moralność dostrzega oczywiście pewne trudności w zachowywaniu przykazania czci ojca i matki. Dzieci nie mogą słuchać nakazów i poleceń rodziców, gdy te sprzeciwiają się Bożym przykazaniom zarówno odnoszących się bezpośrednio do Boga, jak i do ludzi. Rodzice, którzy są powołani przez Boga do wielkich zadań wobec swych dzieci, powinni szanować ich osobiste powołanie i sprzyjać im. Powinni wiedzieć i uczyć tego, że pierwszym powołaniem chrześcijanina jest pójście za Jezusem i ułatwiać im odpowiedź na to powołanie. Z radością więc i wdzięcznością powinni przyjmować skierowane do któregoś z ich dzieci wezwanie do życia kapłańskiego czy zakonnego. Przykazanie czwarte jest tu ograniczone słowami Jezusa: „Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien” (Mt 10, 37).
Czwartym przykazaniem boskim objęte są dzieci i młodzież również wobec tych, którzy im zastępują rodziców. Nauczyciele i wychowawcy uczestniczą w autorytecie rodziców i ich odpowiedzialności. Nie można uważać, że nauczyciel to tylko ktoś przekazujący wiedzę. On wpływa również na charakter i moralność ucznia. Każda wiedza albo kształci duszę albo ją zniekształca. W sytuacji kryzysu wszelkich autorytetów, potrzeba podnieść głos w obronie autorytetu nauczycieli i wychowawców, ludzi, powołanych przez Boga, którzy wychowują młode społeczeństwo. Należy im się za to cześć i wdzięczność ze strony całego społeczeństwa, a szczególnie ze strony uczniów. „Czcij ojca twego i matkę twoją” należy rozumieć szerzej: czcij tych, którzy zastępują ci ojca i matkę i rodzą cię w sposób duchowy dla Boga i dla ludzi.

Drodzy w Panu Diecezjanie,

Do zakresu moralności związanej z czwartym przykazaniem należą również obowiązki wobec umiłowanej Ojczyzny i Kościoła Świętego. Stanie się to tematem odrębnego rozważania wielkopostnego. Chcę się jednak już dzisiaj upomnieć o „świętą miłość ukochanej Ojczyzny” wobec coraz bardziej powszechnego porzucania swego kraju dla większego zarobku poza jego granicami. Chcę też w czasach, gdy mnożą się ataki na Kościół, upomnieć się o czynną miłość do Matki Kościoła. Kościół sam wciąż się oczyszcza, odnawia i reformuje, bo ma świadomość, że choć jest najczystszą Oblubienicą Pana, jest również grzesznicą. Bądźmy dobrymi dziećmi Matki Kościoła.

Umiłowani Diecezjanie,

Zawsze zawierzamy się Bogu, bo On jest jedyną naszą nadzieją, ale na początku Wielkiego Postu ta ufność jest szczególnie wielka. Jak Chrystus na pustyni, toczymy walkę z szatanem i różnego rodzaju złem obecnym wokół nas i w nas. Zwyciężymy, jak On zwyciężył, gdy mocno z Nim będziemy związani. Niech ten Wielki Post złączy nas z Chrystusem przez rekolekcje, spowiedzi, Komunie św. i częste modlitwy. Podnosimy również oczy ku Tej, co z Jasnej Góry nas broni. W Środę Popielcową poświęciłem wraz ze wspólnotą Ojców Paulinów kaplicę pojednania, spowiednicę. W ten sposób „wielki konfesjonał narodu” - jak mówił o Jasnej Górze Sługa Boży Jan Paweł II - stał się jeszcze bardziej czytelnym znakiem dla nas Polaków i wiernych archidiecezji częstochowskiej. Jezus Miłosierny nas oczekuje zarówno w tym konfesjonale jak i w parafialnych konfesjonałach, przede wszystkim w soboty wieczorem. Niech pod opieką Matki Bożej, Niepokalanej Ucieczki Grzeszników, dokonują się nasze nawrócenia i spotkania z Bogiem.

Błogosławię na Wielki Post 2007 r.

Stanisław Nowak - Arcybiskup Metropolita Częstochowski

Częstochowa, Środa Popielcowa 2007 r.