XX Dzień Papieski - 11 października pod hasłem „Totus Tuus”

Każdego roku, w niedzielę poprzedzającą wybór Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, w całej Polsce oraz środowiskach polonijnych obchodzony jest Dzień Papieski, podczas którego przypominana jest postać i nauczanie św. Jana Pawła II. Dzień Papieski co roku ma swoje hasło, wskazujące na istotny obszar papieskiego nauczania.

W tym roku, gdy przypada 100. rocznica urodzin Karola Wojtyły, hasłem Dnia Papieskiego będą słowa biskupiego zawołania Jana Pawła II - "Totus Tuus" (Cały Twój).

- Fundacja "Dzieło Nowego Tysiąclecia" wchodzi w 20. rok swojej działalności. W poprzednich latach różne hasła odnosiły się szczegółowo do nauczania papieskiego. W tym roku chcemy, aby "Totus Tuus" było hasłem syntetyzującym pontyfikat Jana Pawła II. W tym haśle zawiera się to wszystko, co on chciał nam powiedzieć - powiedział w środę podczas prezentacji programu XX Dnia Papieskiego kard. Kazimierz Nycz, przewodniczący Rady Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia".

Reklama

Biskupie hasło wyrażało przywiązanie przyszłego papieża do pobożności maryjnej i towarzyszyło mu przez całe życie. Słowa te, widoczne w papieskim herbie, były związane z dojrzałym życiem papieża i wyrażały jego postawę wobec Boga i Maryi, a w konsekwencji do człowieka i całego świata. Życie św. Jana Pawła II było coraz pełniejszą realizacją zawierzenia Bogu przez Maryję.

Jak tę postawę interpretować dzisiaj? W obliczu dramatycznego odrzucania Boga we współczesności, ciągle aktualnym przesłaniem Jana Pawła II jest wezwanie do zawierzenia Maryi, a Bogu przez Maryję. Matka Boża wskazuje na Jezusa jako Źródło zaspokojenia ludzkich braków, potrzeb i tęsknot. Zachęca współczesnego człowieka do przyjęcia wiary nadającej sens codziennemu wędrowaniu.

"Zawierzenie Maryi łączyło myślenie i działanie Papieża Polaka i Prymasa Tysiąclecia. Stąd też XX Dzień Papieski będzie opromieniony radością z beatyfikacji Sługi Bożego, kardynała Stefana Wyszyńskiego, zapowiedzianej na 7 czerwca 2020 roku. Chcemy, aby papieskie wezwanie Totus Tuus prowadziło także nas do zrozumienia i przyswojenia sobie postawy zawierzenia i ufności Bogu" - wyjaśnia ks. Paweł Walkiewicz, wiceprzewodniczący zarządu Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia".

Reklama

Dniu Papieskiemu towarzyszy co roku kilkadziesiąt dużych wydarzeń artystycznych, zarówno o zasięgu lokalnym, jak i ogólnopolskim. W przeddzień wydarzenia na Zamku Królewskim w Warszawie Fundacja „Dzieło Nowego Tysiąclecia” wręcza jedną z najbardziej prestiżowych nagród w Kościele katolickim – nagrodę TOTUS.

Dzień Papieski oprócz wymiaru intelektualno-duchowego i artystycznego ma także aspekt charytatywny. Tego dnia prowadzona jest zbiórka pieniędzy na rzecz funduszu stypendialnego dla zdolnej młodzieży z niezamożnych rodzin. Podopieczni Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia" są nazywani „żywym pomnikiem” św. Jana Pawła II, a wspieranie ich jest wyrazem wdzięczności Polaków wobec swojego Wielkiego Rodaka.

Prowadzona podczas XIX Dnia Papieskiego zbiórka przykościelna i publiczna oraz akcja SMS-owa na program stypendialny przyniosły łącznie ponad 8,3 mln zł. W jej przeprowadzenie zaangażowanych było 100 tys. wolontariuszy we wszystkich parafiach w kraju oraz w środowiskach polonijnych w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Holandii, USA, Norwegii i Austrii.

Środki pozyskane w ramach zbiórek oraz inne indywidualne darowizny od osób fizycznych pozwolą na pokrycie stypendiów dla 2000 młodych osób.

Jednym z najistotniejszych elementów programu stypendialnego są wakacyjne obozy formacyjne. Co roku organizowane są trzy obozy dla każdej z grup wiekowych: uczniów, studentów oraz maturzystów. W tym roku obozy odbędą się w Krakowie, Gnieźnie oraz w Myczkowcach w Bieszczadach. Weźmie w nich udział odpowiednio 1100 uczniów, 650 studentów i 250 maturzystów.

Oprócz wsparcia w Dniu Papieskim Fundacja "Dzieło Nowego Tysiąclecia" zachęca do przekazywania odpisu 1% podatku dochodowego. Tegoroczna kampania 1% odbywa się pod hasłem „Zostałeś kimś, kim chciałeś być? Dzisiaj Ty masz wpływ na naszą przyszłość”. Adresowana jest do darczyńców Fundacji i toczy się w przestrzeni outdoorowej i w mediach społecznościowych.

Program stypendialny można wspomóc przekazując swój 1% podatku i podając nr KRS 0000150776. PIT można rozliczyć przez stronę www.dzielo.pl. W ub. roku konto Fundacji z tytułu 1% zasiliło prawie 375 tys. zł, co umożliwiło wypłatę 95 rocznych stypendiów uczniowskich.

Początki obchodów

Liturgia Kościoła wspomina tego dnia uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy, o którym mówią wszyscy czterej Ewangeliści. Uroczyste Msze św. rozpoczynają się od obrzędu poświęcenia palm i procesji do kościoła. Zwyczaj święcenia palm pojawił się ok. VII w. na terenach dzisiejszej Francji. Z kolei procesja wzięła swój początek z Ziemi Świętej. To właśnie Kościół w Jerozolimie starał się bardzo dokładnie powtarzać wydarzenia z życia Pana Jezusa. W IV w. istniała już procesja z Betanii do Jerozolimy, co poświadcza Egeria (chrześcijańska pątniczka pochodzenia galijskiego lub hiszpańskiego). Autorka tekstu znanego jako Itinerarium Egeriae lub Peregrinatio Aetheriae ad loca sancta. Według jej wspomnień w Niedzielę Palmową patriarcha otoczony tłumem ludzi wsiadał na osiołka i wjeżdżał na nim do Świętego Miasta, zaś zgromadzeni wierni, witając go z radością, ścielili przed nim swoje płaszcze i palmy. Następnie wszyscy udawali się do bazyliki Zmartwychwstania (Anastasis), gdzie sprawowano uroczystą liturgię. Procesja ta rozpowszechniła się w całym Kościele. W Rzymie szósta niedziela Przygotowania Paschalnego początkowo była obchodzona wyłącznie jako Niedziela Męki Pańskiej, podczas której uroczyście śpiewano Pasję. Dopiero w IX w. do liturgii rzymskiej wszedł jerozolimski zwyczaj urządzenia procesji upamiętniającej wjazd Pana Jezusa do Jeruzalem. Z czasem jednak obie te tradycje połączyły się, dając liturgii Niedzieli Palmowej podwójny charakter (wjazd i pasja). Jednak w różnych Kościołach lokalnych procesje te przybierały rozmaite formy, np. biskup szedł pieszo lub jechał na oślęciu, niesiono ozdobiony palmami krzyż, księgę Ewangelii, a nawet i Najświętszy Sakrament. Pierwszą udokumentowaną wzmiankę o procesji w Niedzielę Palmową przekazuje nam Teodulf z Orleanu (+ 821). Niektóre przekazy podają też, że tego dnia biskupom przysługiwało prawo uwalniania więźniów.

Polskie zwyczaje

Dzisiaj odnowiona liturgia zaleca, aby wierni w Niedzielę Męki Pańskiej zgromadzili się przed kościołem, gdzie powinno odbyć się poświęcenie palm, odczytanie perykopy ewangelicznej o wjeździe Pana Jezusa do Jerozolimy i uroczysta procesja do kościoła. Podczas każdej Mszy św., zgodnie z wielowiekową tradycją, czyta się opis Męki Pańskiej (według relacji Mateusza, Marka lub Łukasza - Ewangelię św. Jana odczytuje się w Wielki Piątek). Obecnie kapłan w Niedzielę Palmową nie przywdziewa szat pokutnych, fioletowych, jak to było w zwyczaju dawniej, ale czerwone. Procesja zaś ma charakter triumfalny. Chrystus wkracza do świętego miasta jako Król i Pan. W Polsce istniał kiedyś zwyczaj, iż kapłan idący na czele procesji wychodził przed kościół i trzykrotnie pukał do zamkniętych drzwi kościoła, wtedy drzwi się otwierały i kapłan z wiernymi wchodził do wnętrza kościoła, aby odprawić uroczystą liturgię. Miało to symbolizować, iż Męka Zbawiciela na krzyżu otwarła nam bramy nieba. Inne źródła przekazują, że celebrans uderzał poświęconą palmą leżący na ziemi w kościele krzyż, po czym unosił go do góry i śpiewał: „Witaj, krzyżu, nadziejo nasza!”.

W polskiej tradycji ludowej Niedzielę Palmową nazywano również Kwietną bądź Wierzbną. W tym dniu święcono palmy, które w tradycji chrześcijańskiej symbolizują odradzające się życie. Wykonywanie palm wielkanocnych ma bogatą tradycję. Tradycyjne palmy wielkanocne przygotowuje się z gałązek wierzby, która w symbolice Kościoła jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Obok wierzby używano także gałązek malin i porzeczek. Ścinano je w Środę Popielcową i przechowywano w naczyniu z wodą, aby puściły pąki na Niedzielę Palmową. W trzpień palmy wplatano również bukszpan, barwinek, borówkę i cis. Tradycja wykonywania palm szczególnie zachowała się na Kurpiach oraz na Podkarpaciu, gdzie corocznie odbywają się konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę.

W zależności od regionu, palmy różnią się wyglądem i techniką wykonania. Palma góralska wykonana jest z pęku witek wierzbowych, wiklinowych lub leszczynowych. Zakończona jest czubem z bazi, jedliny, bibułkowych kolorowych kwiatów i wstążek. Palma kurpiowska powstaje z pnia ściętego drzewka (jodły lub świerka) oplecionego widłakiem, wrzosem, borówką, zdobionego kwiatami z bibuły i wstążkami. Czub drzewa pozostawia się zielony. Palemka wileńska jest obecnie najczęściej świeconą palmą wielkanocną. Jest niewielkich rozmiarów, upleciona z suszonych kwiatów, mchów i traw.

Z palmami wielkanocnymi wiąże się wiele ludowych zwyczajów i wierzeń: poświęcona palma chroni ludzi, zwierzęta, domy. Od dawna istniał także zwyczaj połykania bazi, które to zapobiegają bólom gardła i głowy. Wierzono, że sproszkowane kotki dodawane do naparów z ziół mają moc uzdrawiającą, bazie z poświęconej palmy zmieszane z ziarnem siewnym podłożone pod pierwszą zaoraną skibę zapewnią urodzaj, krzyżyki z palmowych gałązek zatknięte w ziemię bronią pola przed gradobiciem i burzami, poświęcone palmy wystawiane podczas burzy w oknie chronią dom przed piorunem. Poświęconą palmą należy pokropić rodzinę, co zabezpieczy ją przed chorobami i głodem, uderzenie dzieci witką z palmy zapewnia zdrowie, wysoka palma przyniesie jej twórcy długie i szczęśliwe życie, piękna palma sprawi, że dzieci będą dorodne. Poświęconą palmę zatykano za świętymi obrazami, gdzie pozostawała do następnego roku. Palmy wielkanocnej nie można było wyrzucić. Najczęściej była ona palona, popiół zaś z tych palm wykorzystywano w następnym roku w obrzędzie Środy Popielcowej. Znany też był zwyczaj „palmowania”, który polegał na uderzaniu się palmami. Tu jednak tradycja była różna w różnych częściach Polski. W niektórych regionach zwyczaj ten jest związany dopiero z poniedziałkiem wielkanocnym. W większości regionów jest to jednak zwyczaj Niedzieli Palmowej, gdzie „palmowaniu” towarzyszyły słowa: Palma bije nie zabije - wielki dzień za tydzień, malowane jajko zjem, za sześć noc - Wielkanoc.

Dzisiaj, choć wiele dawnych obyczajów odeszło już w zapomnienie - tworzą się nowe. W wielu kościołach można nadal podziwiać kilkumetrowe plamy. Dzieci w szkołach, schole i grupy parafialne prześcigają się w przygotowaniu najładniejszych palm. Często pracom tym towarzyszą konkursy lub konkretne intencje.