Do obchodów święta swojego patrona wierni przygotowywali się przez „Triduum ku czci św. Jakuba”, podczas którego ks. proboszcz Kazimierz Zalewski i ks. wikariusz Wojciech Torchalski przybliżyli m.in. tajemnicę Kościoła.

Uroczystości zgromadziły wiernych, kapłanów, siostry zakonne. Obecni byli członkowie bractw i stowarzyszeń, m.in. Żywego Różańca, Akcji Katolickiej i Bractwa Eucharystycznego.

„W duchu jedności, miłości i wdzięczności przeżywamy uroczystość ku czci św. Jakuba apostoła. Sięgamy do przeszłości, aby podziękować Bogu za to wszystko, co działo się przez 80 lat istnienia naszej parafii” – mówił na początku Mszy św. ks. Kazimierz Zalewski, proboszcz parafii.

W homilii ks. Wlodzimierz Kowalik podkreślił, że „odpust i jubileusz parafii to okazja do tego, aby odrodzić się duchowo i rozpocząć nowy etap życia duchowego”.

Michał Janik

Wskazując na postać patrona parafii ks. Kowalik przypomniał, że „św. Jakub poszedł za Chrystusem. Jego życie pokazuje, jak dojrzewał duchowo. Może nawet po ludzku szukał wyróżnienia, ale będąc przy Jezusie, został przemieniony i dorastał do tego, aby oddać życie za Chrystusa”.

„Przy Jezusie św. Jakub dojrzewał do świętości i do odwagi” – kontynuował ks. Kowalik.

Kaznodzieja podkreślił, że „św. Jakub jest patronem dla nas, kiedy sami się zmagamy z cechami naszego charakteru i grzechami”. - On nam pokazuje, że bycie z Jezusem jest przemieniające. Musimy mieć odwagę jak ten święty, aby każdego dnia przyznawać się do Boga. Trzeba mieć odwagę dzisiaj, aby uczynić znak krzyża, uklęknąć, pomodlić się i upomnieć o niedzielną Mszę św. – mówił kaznodzieja.

Ks. Kowalik dodał, że „św. Jakub przypomina nam, że jesteśmy pielgrzymami w drodze do Ojczyzny niebieskiej, a pielgrzymowanie to symbol naszego życia. To sens naszego życia”.

Celebrans przypomniał również słowa, tzw. Aktu Europejskiego, które św. Jan Paweł II wypowiedział w Santiago de Compostela, 9 listopada 1982 r. „Ja, biskup Rzymu i pasterz Kościoła powszechnego, z Santiago kieruję do ciebie, stara Europo, wołanie pełne miłości: Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swoje początki. Tchnij życie w swoje korzenie. Tchnij życie w te autentyczne wartości, które sprawiały, że twoje dzieje były pełne chwały, a twoja obecność na innych kontynentach dobroczynna. Odbuduj swoją jedność duchową w klimacie pełnego szacunku dla innych religii i swobód. Oddaj cesarzowi to, co cesarskie, Bogu zaś to, co Boskie” – mówił wówczas Jan Paweł II.

„Potrzebujemy mocy duchowej w czasach zmagania się o człowieka, o prawdę i sprawiedliwość, w czasach zmagania się pomiędzy dobrem a złem” – dodał ks. Kowalik.

Celebrans odnosząc się do jubileuszu parafii przypomniał, ze chociaż parafia powstała 28 sierpnia 1937 r., to jednak kult św. Jakuba był na tym miejscu od 1582 r. Kaznodzieja przypomniał sylwetki proboszczów parafii i ich wkład w jej dzieje, poczynając od ks. Wojciecha Mondrego, który wcześniej był również pierwszym redaktorem naczelnym „Niedzieli”.

Ks. Kowalik wskazał również na znaczenie słowa wspólnota i przypomniał, że „rolą Kościoła jest umożliwić człowiekowi spotkać się z Bogiem” - Przez głoszenie Bożego słowa, sprawowanie sakramentów świętych, dzieła modlitwy Bóg jest uwielbiony i trwa dobro – mówił ks. Kowalik.

Na zakończenie celebrans wskazał na znaczenie modlitwy, pokuty i cierpienia ofiarowanego za wspólnotę parafialną.

Uroczystości zakończyły się procesją z Najświętszym Sakramentem i modlitwą przy pomniku św. Jakuba - patrona pielgrzymów, parafii, Europy.

Zarys dziejów kościoła (1582-1937)

Pierwszy kościół został zbudowany w 1582 r. przez Jakuba Zalejskiego. Był to kościół drewniany, usytuowany przy drodze polnej wiodącej z Częstochowy na Jasną Górę. Przy kościele mieścił się przytułek dla chorych pielgrzymów. Potwierdzają to bardzo stare akta (munimenta conventus oppidi czenstochoviensis deposita in Claro Monte Czenstochoviensi ex mandato adm. R. P. Provincialis) z końca siedemnastego wieku, w których jest spis wszystkich dokumentów, dotyczących klasztoru i Częstochowy od r. 1474 do 1682. To samo stwierdzają akta wizytacyjne z r. 1782, w których pod tytułem „summarjusz praw i dokumentów szpitala pod tytułem św. Jakuba" są wyliczone liczne zapisy na rzecz szpitala św. Jakuba.

W 1642 r. dzięki staraniom o. Andrzeja Gołdonowskiego, prowincjała Ojców Paulinów zbudowano obszerny dom dla chorych pielgrzymów oraz murowany kościół pw. św. Jakuba. W 1786 r. przy tym kościele osiedliły się Siostry Mariawitki, które zajmowały się wychowaniem młodzieży żeńskiej oraz opieką nad chorymi. Upadek Powstania Styczniowego (1863 r.) przyniósł ze strony zaborcy różnorodne represje. Rząd rosyjski zapragnął wtedy, aby w Częstochowie również była cerkiew. Władze zaborcze szukały dla tej świątyni odpowiedniego miejsca. Spodobało się miejsce naprzeciw ratusza, gdzie stał kościół św. Jakuba. Naczelnik powiatu częstochowskiego Parmen Kaszeryninow podjął myśl, aby rozebrać kościół, a na jego miejscu wystawić cerkiew. Kościół św. Jakuba został zatem rozebrany w 1869 r. Ze względu na to, że rozbiórki odmówili częstochowscy robotnicy do tej pracy wykorzystano żołnierzy i robotników przywiezionych z Rosji. Budowę cerkwi, której nadano tytuł Świętych Cyryla i Metodego rozpoczęto 10 maja 1870 r. A dnia 15 października 1872 r. warszawski archirej Joannikij dokonał jej poświęcenia.

Bardzo ciekawie przedstawia się kwestia duszpasterstwa przy kościele św. Jakuba w latach 1914-1937. 3 sierpnia 1914 r. wraz z wycofującymi się z Często¬chowy wojskami rosyjskimi cerkiew prawosławną opuścili duchowni prawosławni. Opuszczoną cerkiew przejęło w posiadanie wojsko niemieckie, które wówczas stacjonowało w Częstochowie. Głównym opiekunem kościoła mianowano księdza Plessera, niemieckiego kapłana katolickiego, który odprawiał w czasie świąt i uroczystości Msze święte dla wojska. W kościele tym odprawiano również nabożeństwa dla protestantów, a także kilkakrotnie swoje nabożeństwa odprawił duchowny prawosławny. Sytuacja zmieniła się radykalnie, gdy 11 listopada 1918 r. Polska odzyskała niepodległość. Tego samego dnia Częstochowa stała się wolna od okupanta niemieckiego. Kościół św. Cyryla i Metodego przejęli katolicy i dnia 8 grudnia 1918 r. zgodnie z instrukcjami Biskupa Włocławskiego został poświęcony przez ks. Bolesława Wróblewskiego, dziekana częstochowskiego i proboszcza par. Św. Rodziny. Pierwszym rektorem kościoła został ustanowiony ks. Józef Leśnik, prefekt Prywatnej Szkoły Szudejki. Gdy w Częstochowie powstał garnizon wojskowy w porozumieniu z ks. Wróblewskim w tym kościele rozpoczęto odprawiać nabożeństwa dla wojska. Pierwsza taka Msza św. została odprawiona 13 grudnia 1918 r. Kolejnymi rektorami kościoła byli: od 29 grudnia 1918 r. ks. Tadeusz Peche, a od 15 lutego 1923 r. ks. Wojciech Mondry. Kiedy ten ostatni był rektorem kościoła dnia 10 lutego 1925 r. został zawarty konkordat między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską. 28 października 1925 roku Stolica Apostolska bullą „Vixdum Poloniae unitas" utworzyła częstochowską diecezję i kościół św. Jakuba przeszedł pod jurysdykcję pierwszego biskupa częstochowskiego Teodora Kubiny. Kościół św. Jakuba miał status kościoła rektorackiego i jednocześnie kościoła garnizonowego dla polskiego wojska.

Utworzenie parafi pw. św. Jakuba Apostoła w Częstochowie

Bardzo ważnym etapem w dziejach kościoła było utworzenie parani. Biskup częstochowski Teodor Kubina dnia 28 sierpnia 1937 r. przy kościele św. Jakuba erygował pod takim samym wezwaniem parafię. Jej pierwszym proboszczem został zamianowany dotychczasowy rektor kościoła ks. Wojciech Mondry. A duszpasterstwo wojskowe zostało zorganizowane jako parafia Św. Stanisława Kostki, której kolejni kapelani w porozumieniu z proboszczem kościoła korzystali z niego i odprawiali nabożeństwa dla wojska. W1937 roku powrócono do sprawy budowy nowego kościoła z okazji pobytu w Częstochowie premiera rządu p. gen. Sławoja Składkowskiego, który wyraził chęć przystąpienia do Komitetu Przebudowy kościoła. Projekt budowy kościoła przygotował p. arch. Zygmunt Gawlik z Krakowa. Jednak ten jego plan nie otrzymał zatwierdzenia i w połowie 1939 r. p. arch. Gawlik przedstawił drugi projekt, który 18 lipca 1939 r. został zatwierdzony. W sierpniu 1939 r. rozpoczęto roboty ziemne. Jednak wszelkie prace zostały przerwane z chwilą wybuchu II wojny światowej. Niemcy, uważając wykonane już częściowo wykopy pod fundamenty za rowy obronne, zasypali je, posługując się rękami żydowskich robotników, przymu¬szonych do pracy.

Parafia w okresie II wojny światowej (1939-1945)

W czasie niemieckiej okupacji 1 lutego 1943 r. kościół św. Jakuba został przez Niemców zabrany katolikom i oddany nielicznej grupie prawosławnych na ich usilne starania. Niemcy w związku z pogarszającą się sytuacją militarną na froncie wschodnim zaczęli tworzyć pomocnicze oddziały wojskowe złożone głównie z ludności ukraińskiej, również w Częstochowie (Stalag 367). Ta okoliczność sprawiła, że władze okupacyjne zabrały kościół parafii katolickiej i przekazały parafii prawosławnej. Na skutek takiej decyzji parafia św. Jakuba przeniosła się z nabożeństwami do kościoła filialnego p.w. Najświętszego Imienia Maryi. Ciekawym faktem jest to, iż w 1942 r. na prośbę ks. Mondrego bp Teodor Kubina dokonał uroczystego poświęcenia całej parafii św. Jakuba Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Warto podkreślić, że w okresie okupacji, szczególnie w 1939 r., plebania parafii św. Jakuba stała się miejscem pomocy niesionej zwłaszcza dla księży przybyłych z innych terenów Polski do Częstochowy.

Parafia św. Jakuba Apostoła w latach 1945-2017

Po zakończeniu II wojny światowej parafia dalej korzystała z kościoła Najśw. Imienia Maryi. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego Marszałek Rola-Żymirski dnia 31 maja 1946 r. wydał rozkaz, mocą którego wszystkie kościoły garnizonowe winny być zwrócone Wojsku Polskiemu. Na mocy tego rozkazu 9 lipca 1946 r. w Komendzie Garnizonu w Częstochowie odbyło się przekazanie kościoła św. Jakuba polskim władzom wojskowym. Parafia podjęła starania, aby powrócić do kościoła, który przed wojną pozostawał w jej administracji. Starania zakończyły się powodzeniem i 2 marca 1947 r. kościół wrócił do parafii. W jesieni 1948 r. usunięto z kościoła cebulowate kopuły prawosławne i nadano świątyni na zewnątrz wygląd kościoła katolickiego. Rok 1956 dla Kościoła w Polsce, który doznał wiele represji w tzw. okresie stalinowskim, przyniósł pewne pozytywne zmiany. Parafia św. Jakuba 22 października 1956 r. podjęła starania o budowę nowego kościoła. Z inicjatywy Kurii Diecezjalnej podjęto też starania o kupno placu na budowę Domu parafialnego, którego parafia nie posiadała. Księża mieszkali w wynajętym domu przy ul. Kilińskiego 13. Po nabyciu placu pod budowę przy ul. Kilińskiego 8 (akt notarialny z 2 lutego 1957 r.). i po uzyskaniu zezwolenia (20 kwietnia 1957 r.) w dniu 15 maja 1957 r. rozpoczęto budowę od wykopów pod fundamenty nowego domu. Dnia 1 lipca 1957 r. do parafii przyszedł ks. Tadeusz Ojrzyński, który jako wikariusz pomocniczy z prawem następstwa na urząd proboszcza, kontynuował prace budowlane, prowadząc równocześnie starania o budowę nowego kościoła.

W latach 1957-1960 wybudowano przy parafii dom parafialny, którego parafia dotąd nie miała. Rozwiązał on sprawę mieszkań dla księży oraz problem sal katechetycznych. Ponieważ nie było nadziei na budowę nowego kościoła staraniem ks. T. Ojrzyńskiego, już jako proboszcza, w latach 1969-1974 przeprowadzono gruntowny remont kościoła, urządzono jego wnętrze, dano polichromię technikami: sgraffito i al fresco, którą wykonały artystki mgr Maria Kozłowska i Zofia Szczerba. Urządzono w podziemiach kościoła zakrystię, dano nowe granitowe schody przy wszystkich wejściach do kościoła.

Następny proboszcz ks. Henryk Babiński (1979-1993) w r. 1981 w środkowej części podziemia kościoła urządził kaplicę. W latach 1982-83 zmieniono zniszczoną konstrukcję dachu kościoła a kościół przykryto blachą miedzianą. W latach 1986-87 wybudowano jednopiętrowy, duży dom gospodarczy. W roku 1991 otynkowano na nowo budynek plebani przy ul. Kilińskiego 8. Kościół katolicki odzyskał, pod względem prawnym, własność świątyni i działki ziemi nr 16/13 o powierzchni 0,7677 ha, przy Al. NMP 44, nr księgi wieczystej 66244, na podstawie decyzji wojewody częstochowskiego z dnia 30 kwietnia 1992 r., nr SO-IV-5710/7/92. 11 Staraniem kolejnego proboszcza - ks. Józefa Franelaka 19 października 1997 r. abp St. Nowak dokonał uroczystego poświęcenia kościoła (konsekracji). Poświęcona kaplica i zainaugurowana wieczysta adoracja Najświętszej Eucharystii przez arcybiskupa Stanisława Nowaka 9 kwietnia 2000 r. była pomnikiem i darem parafii na Jubileusz roku 2000 (dekret z 6 kwietnia 2000 r. ). W roku 2003, w dniach 28 i 29 maja parafia przeżyła historyczne wydarzenie, nawiedzenie Obrazu Jezusa Miłosiernego. W 2010 r. parafia przeżywała „Rok św. Jakuba". W parafii pw. św. Jakuba Ap. w Częstochowie Rok Jubileuszowy został uczczony specjalnymi nabożeństwami i modlitwami 25. dnia każdego miesiąca oraz postawieniem na placu przy kościele monumentu i figury św. Jakuba - patrona pielgrzymów, parafii, Europy. Figurę św. Jakuba Ap. poświęcił 25 lipca abp Stanisław Nowak, metropolita częstochowski. Każda rodzina otrzymała również wizerunek św. Jakuba Ap. z tekstem litanii ku czci Apostoła. 1 lipca 2011 r. piątym w dziejach parafii jej proboszczem został ks. kan. Stanisław Mendakiewicz. Uroczysta instalacja nowego proboszcza odbyła się 24 lipca 2011 r. Od 2016 r. proboszczem parafii jest ks. kan. Kazimierz Zalewski.