KAI: Jakie są realne efekty podziału administracyjnego wprowadzonego bullą „Totus Tuus Poloniae populus” w 1992 roku?
Nowy podział przyniósł bardzo realne efekty w odniesieniu do kontaktu z biskupem. 25 lat temu proboszcz ze Zwardonia miał do biskupa w Krakowie jakieś 130 km, co przy średniej prędkości ok. 40-50 km/h, przy ówczesnych drogach, wymagało około trzech godzin jazdy samochodem. Dziś od Zwardonia do kurii w Bielsku-Białej odległość wynosi nieco ponad 50 km, a jej pokonanie, przy nowych drogach, zajmuje mniej więcej 45 minut. W ciągu godziny biskup dociera do najodleglejszych stron diecezji bielsko-żywieckiej. Można powiedzieć, że w wyniku nowego podziału administracyjnego powstała diecezja „kompaktowa”. Wydaje się, że mający swoją specyfikę i odrębność Śląsk Cieszyński jest za mały dla utworzenia osobnej diecezji, zwłaszcza, że już po I wojnie światowej za granicami Polski znalazły się tereny zamieszkałe przez Polaków, które ewentualnie mogłyby tworzyć jednorodną diecezję, w tym przypadku jednak ze stolicą w Cieszynie.
Powstała więc diecezja złożona z terenów dwóch historycznych księstw, które niemal od zawsze graniczyły ze sobą, a rzeka Biała, leżąca między miastami Bielskiem i Białą, aż czterokrotnie stanowiła granicę dwóch światów. Jednakże te dwa światy, w tym i dwie sąsiadujące ze sobą diecezje, oddziaływały na siebie i przenikały się pod wieloma względami. W latach 1983-1985 byłem wikariuszem w Kozach i na odpustach bywał choćby ówczesny proboszcz ze śląskiej strony, a w samym Bielsku-Białej były podejmowane działania duszpasterskie „ponad granicami”, czy to wobec środowiska lekarzy lub nauczycieli, czy w ramach wspierania nowo powstałej wówczas „Solidarności”. Podział administracyjny wyznaczył tylko nowe centra i nowe punkty odniesienia, które się przyjęły.
- Co się udało zrobić w wyniku tego podziału?
Pomóż w rozwoju naszego portalu
- Każda diecezja ma swoje instytucje, jak katedra, siedziba biskupa, kuria z jej wydziałami i sąd biskupi, seminarium, domy dla księży seniorów, Caritas, ośrodki rekolekcyjne oraz specjalistyczne ośrodki duszpasterskie i pomocy w różnych potrzebach. W każdej funkcjonuje jakieś wydawnictwo czy media, istnieją sanktuaria. Ogromnym wysiłkiem kapłanów, którzy od początku stanęli przy biskupie Tadeuszu Rakoczym, udało się utworzyć niemal wszystko. Mamy więc katedrę i konkatedrę, konieczne wydziały kurii, a także Caritas. Możemy być dumni z naszego radia diecezjalnego „Anioł Beskidów”. Korzystamy z ogólnopolskich tygodników – „Gościa Niedzielnego” i „Niedzieli”, w których jest tzw. wkładka diecezjalna.
Na pewno lepiej jest, że nasi kandydaci do święceń są alumnami Krakowskiego Seminarium Duchownego, choćby ze względu na bardzo dobry Wydział Teologiczny, w którym mogą także dalej się kształcić. Powstaje sąd biskupi, buduje się drugi dom dla naszych księży seniorów. Trzeba byłoby pomyśleć o jakimś wydawnictwie i jednostce gospodarczej. Szkoda, że nie ma ani jednego diecezjalnego domu rekolekcyjnego z prawdziwego zdarzenia. Nie odziedziczyliśmy go po żadnej z macierzystych diecezji, ani też nie zbudowano nowego. Trzeba zapewne myśleć o takich punktach, w których – obok nowych ośrodków prowadzonych przez Caritas – oferowana byłaby pomoc duchowa, psychologiczna, medyczna, czy prawna.
- Czy podział ten miał wpływ m.in. na powołania kapłańskie, różne dzieła kościelne i apostolskie?
- Religijność danego regionu pozostaje w swej specyfice i dynamice pomimo podziałów administracyjnych. Dlatego też w aktualnych danych odnośnie powołań odbija się to, co specyficzne dla różnych części naszej diecezji, jak i tendencje ogólnopolskie. Do tego dodać należy bezcenny wkład naszych kapłanów odpowiedzialnych za pomoc w odkrywaniu powołania, jak i za towarzyszenie kandydatom do kapłaństwa w okresie pierwszego rozeznawania. Tradycyjnie więc Żywiecczyzna pozostaje zagłębiem powołań, podobnie jak była nim w okresie jej przynależności do archidiecezji krakowskiej. Równocześnie rośnie liczba powołań ze średnich i dużych ośrodków miejskich.
Religijność i różne formy pobożności, odmienne melodie i specyficzne pieśni pozostają w tych częściach diecezji, gdzie utrwaliły się w pamięci ludzkiej, czy w drukowanych modlitewnikach. Dla mnie to bogactwo, którego szkoda byłoby utracić. Wręcz aż prosi się, by ktoś, na podobieństwo Kolberga, zebrał to, co zostało zapisane lub zachowało się jedynie w ludzkiej pamięci. Można byłoby ukazać w ten sposób – dla zachowania dla potomności – całe bogactwo różnorodności religijnej i ludowej z terenów naszej diecezji. To z tego powodu chcemy wydać zasłużony dla polskości i dla katolicyzmu na Śląsku Cieszyńskim modlitewnik, by – po koniecznych korektach – mógł służyć także dzisiaj dzieciom i dorosłym.
Równocześnie obserwuje się pewne przenikanie form pobożności, które były specyficzne dla jednego regionu, do kolejnych parafii innej jego części. Jeżeli służy to wierze i formowaniu wiernych, trzeba się tylko cieszyć. Mam nadzieję, że nie będzie jakiejś „ciasnoty”, jaką spotykałem w parafiach prowadzonych przez księży z Polski w niektórych krajach Zachodu. W jednej z nich, na obrzeżach dużego miasta w Niemczech, polscy zakonnicy zaproponowali wprowadzenie raz w tygodniu adoracji Najświętszego Sakramentu. Rada parafialna zdecydowała, że w ich parafii nie będzie żadnych nabożeństw polskich. Nie dali się przekonać, nawet gdy nasi zakonnicy tłumaczyli, że nie jest to „polski wymysł”, i że wystarczy pojechać do kilku krajów Europy, by się przekonać, że jest to praktyka katolicka i powszechna.
- Czy są także jakieś mankamenty tego podziału, czy są rzeczy do poprawy?
- O ile wiem, korekta granic diecezji, czy zmiana siedziby katedry, to sprawa Stolicy Apostolskiej. Trzeba byłoby bardzo mocnych argumentów, by występować o tego typu zmiany. O ile dobrze słyszałem, to zastanawiano się, co do tego, czy nie lepiej byłoby, gdyby katedra mieściła się w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa przy bielskim dworcu. Ktoś zwracał uwagę na bliskość granic diecezji do konkatedry w Żywcu. To są absolutne drobiazgi w porównaniu do naprawdę poważnych mankamentów odnośnie integralności i granic przy powstawaniu diecezji pelplińskiej. Szło o podziały w obrębie bardzo utrwalonych już krain starej diecezji chełmińskiej, która – mimo swej długiej, bo liczącej prawie 750 lat historii – została rozparcelowana pomiędzy diecezję pelplińską, gdańską, toruńską i gnieźnieńską.
