Reklama

Wiadomości

Straty w dobrach kultury i dziełach sztuki poniesione przez Kościół Rzymsko – Katolicki w Archidiecezji Krakowskiej w wyniku II wojny światowej

Okupant niemiecki podczas II wojny światowej podjął bezpardonową walkę z całym społeczeństwem polskim, w tym również z Kościołem Rzymsko – Katolickim. Walka przeciwko Kościołowi Katolickiemu polegała zarówno na eksterminacji duchowieństwa, jak i na niszczeniu zabytków architektury sakralnej oraz niszczeniu lub rabunku wyposażenia kościołów i klasztorów.

[ TEMATY ]

II wojna światowa

archidiecezja krakowska

straty

Reprodukcja Margita Kotas

Modlitwa na ruinach kościoła Sakramentek na rynku Nowego Miasta w Warszawie

Modlitwa na ruinach kościoła
Sakramentek na rynku
Nowego Miasta w Warszawie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Łupem okupanta niemieckiego padły przede wszystkim cenne przedmioty złotnicze. Doszczętnie zostały ograbione z najcenniejszych pamiątek historycznych i z najstarszych zabytków złotniczych w Polsce skarbce kościelne w: Gdańsku, Trzemesznie, Poznaniu, Gnieźnie, Krakowie, Kaliszu, Warszawie, Sandomierzu, Lublinie, Płocku. Po wojnie powrócił tylko skarbiec krakowski, trzemeszeński, wielicki i sandomierski oraz część skarbca poznańskiego. Nie ocalało nic z darów Zygmunta III dla katedry warszawskiej .

Reklama

Jednak największe straty poniosły prowincjonalne kościoły, w których często znajdowały się wybitne dzieła sztuki. Niestety przedmioty te nie były prawie nigdzie opublikowane i najczęściej nie fotografowane. Zebrane po wojnie materiały przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, ograniczają się do podania liczby sztuk oraz z metalu z jakiego zostały wykonane. Dlatego też określenie strat w dziale złotnictwa jest bardzo trudne. Oficjalna liczba wywiezionych kielichów mszalnych wynosi 394 sztuki, w tym 36 gotyckich. Po porównaniu z tajnymi spisami niemieckimi, wynika iż liczba ta była wielokrotnie większa. W przypadku zabytków gotyckich, stanowiły one prawie połowę wszystkich kielichów mszalnych zrabowanych przez okupanta niemieckiego. Podobnie było z pozostałymi przedmiotami sztuki kościelnej, jak monstrancje, krzyże, relikwiarze, pacyfikały i sukienki obrazowe. Niemcy nie oszczędzili nawet brązowych świeczników kościelnych. Część z nich wraz z wieloma dzwonami została przetopiona, a pozostałe zostały wywiezione do Niemiec. Z wielkich wiszących świeczników gotyckich i barokowych zaledwie 5 sztuk pozostało w Polsce. Pozostałe zaginęły bez śladu .

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Szczególnie dotkliwe straty sztuka kościelna poniosła w zabytkowych dzwonach. Niemcy, cierpiące podczas wojny na dotkliwy brak surowców, postanowiły wzorem I wojny światowej przeprowadzić rekwizycję metali kolorowych. Zasada rekwizycji była identyczna z tą z I wojny światowej z wyłączeniem szczególnie wartościowych dzwonów zabytkowych. Rekwizycje były przeprowadzane w sposób bezwzględny. Następnie, zgromadzone w punktach zbornych dzwony wysyłano koleją do hut znajdujących się w głębi Rzeszy lub przetapiano na sztaby w miejscowych odlewniach. Apogeum akcji wywożenia dzwonów kościelnych z Generalnego Gubernatorstwa przypada na lata 1941 - 1942. Niestety dokładne ujęcie poniesionych strat w dzwonach kościelnych jest trudne. Niektóre parafie ukrywały dzwony przed rekwizycją. Ponadto takie zestawienie jest trudne do sporządzenia, głównie z powodu wydarzeń związanych z działaniami kończącymi wojnę, przetaczanie się frontu w 1944/45 przez ziemie polskie oraz zmiana granic i wynikające z tego faktu, przesiedlenia ogromnej liczby ludności i chaos administracyjny .

Informacje na temat strat wojenne w zakresie dzieł sztuki oraz zabytków kultury i przyrody jakie poniósł Kościół katolicki na obszarze Archidiecezji Krakowskiej podczas II wojny światowej (1939-1945) dostarczają nam ankiety sporządzone w 1945 i 1946 r. dla  Ministerstwa Kultury i Sztuki Wydziału Rewindykacji i Odszkodowań w Dziedzinie Kultury przez parafie Archidiecezji Krakowskiej (w granicach z 1945 r.). W ankietach tych znajdują się informacje dotyczące m.in.: miejscowości, gminy, powiatu; kościoła, parafii, dekanatu, diecezji. Sporządzali je proboszczowie, lub zarządcy kościołów. Wpisywano rodzaj dzieła sztuki lub zabytku: kościół, krzesło, rzeźba, nagrobek przyścienny, itd. W odpowiednich przypadkach temat kompozycji, „pejzaż męczeństwo św. Wawrzyńca”, pieta, itd.; materiału. Przy architekturze podawano zasadniczy wątek budowli, budowla drewniana, ceglana, ciosowa, itd. Dodatkowo wpisywano rodzaj pokrycia dachu, blacha miedziana, cynkowa, dachówka, gont, itd. Przy pozostałych obiektach wpisywano zasadniczy materiał wykonania, marmur (przy kamieniu należało podać barwę i gatunek), olej na płótnie, blasze, itd. oraz zestawienie materiałów, haft złotolity na jedwabiu, meble mahoniowe z okuciami złoconymi, itd.; autora, szkoły lub miejsce powstania. W przypadku braku możliwości ustalenia autora, starano się podać szkołę lub miejsce powstania; opisu zniszczenia lub straty. Przede wszystkim wpisywano sposób w jaki doszło do zniszczenia, trafiony bombą lotniczą, pociskiem, spalony wraz z mieszkaniem, przebity bagnetem lub kulą karabinową, itd. Następnie podawano: opis stanu uszkodzenia, połowa obrazu spalona, zerwany lub spalony dach, całość pocięta odłamkami, itd; daty zniszczenia. Przy wielokrotnym uszkodzeniu obiektu, wpisywano każdorazową datę powstania zniszczenia.

Dzięki tym ankietom wiemy o rodzajach i skali zniszczeń w następujących parafiach Archidiecezji Krakowskiej (w granicach z 1945 r.): Andrychów; Barwałd; Bielany; Białka Tatrzańska; Bieżanów; Borek; Bulowice; Byczyna; Chochołów; Chocznia; Chrzanów Kościelec; Chrzanów Respontowa; Ciężkowice; Czernichów; Dobczyce; Droginia; Dziekanowice; Gaj; Głębowice; Głogoczów; Gorzków; Grabie; Hałcnów; Harbutowice; Harklowa; Inwałd; Jawornik; Jawiszowice; Jaworzno; Jeleń; Kamień; Kasinka Mała; Kosocice; Kobiernice; Kraków – klasztor Kanoników Regularnych; Kraków – kościół Serca Jezusowego; Krzęcin; Krzeszowice; Krzyszkowice; Krzywaczka; Libiąż Wielki; Lipnik; Liszki; Lubień; Lubomierz; Luborzyca; Łękawica; Międzybrodzie Bialskie; Miętustwo; Milówka; Modlnica; Mogilany; Mszana Dolna; Mucharz; Myślenice; Nidek; Niedźwiedź; Nowe Bystre; Nowy Targ; Osiek; Oświęcim; Paczółtowice; Pcim; Płaza; Porąbka; Poręba Żegoty; Poronin; Prokocim; Przeciszów; Raba Wyżna; Raciechowice; Rzyki; Sanka; Siepraw; Parafia Stróża; Sułkowice; Szczakowa; Szczyrk; Świątniki Górne; Tarnawa Dolna; Tenczynek; Trzemeśnia; Tyniec; Wadowice; Waksmund; Wawrzeńczyce; Wieliczka; Więcławice; Witanowice; Ząb; Zakliczyn; Zalas; Zakopane; Zator; Zielonki.

2024-05-16 10:45

Ocena: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Stary Lipowiec: Upamiętniono zamordowanych przez Niemców za pomoc Żydom

Symboliczny kamień z tablicą w Starym Lipowcu (Lubelskie) upamiętnia mieszkańców tej wsi zamordowanych przez Niemców w 1943 r. za pomoc Żydom. To 15. upamiętnienie w ramach przedsięwzięcia „Zawołani po imieniu” realizowanego przez Instytut Pileckiego.

„Tutaj zginęło siedmiu mieszkańców wsi. Na kamieniu są wyryte ich nazwiska po to, żeby przetrwały na wieki, żeby pamięć o tych strasznych wydarzeniach nie zatarła się, żeby młode pokolenie wiedziało, gdzie mieszka, jaką cenę mieszkańcy zapłacili za pomoc” – powiedziała wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Magdalena Gawin podczas uroczystości odsłonięcia upamiętnienia w czwartek w Starym Lipowcu.
CZYTAJ DALEJ

Rafał Brzozowski: tworzenie kultury tylko dla pieniędzy jest drogą donikąd

2025-02-17 11:45

[ TEMATY ]

Rafał Brzozowski

Karol Porwich/Niedziela

Rafał Brzozowski

Rafał Brzozowski

O odnajdywaniu nadziei, aby iść dobrze w przyszłość, muzyce, która dociera do wnętrza człowieka oraz odnajdywaniu swojej misji mówił Rafał Brzozowski w rozmowie z Radiem Watykańskim – Vatican News. Piosenkarz uczestniczył w Jubileuszu Artystów i Świata Kultury.

Rozmówca mediów watykańskich wskazał, że celem tworzenia sztuki jest przekazywanie prawdy. „Ona czasami jest bolesna, radosna, czasami dająca pewną głębię, ale na pewno muzyka, kompozycja wypływa z duszy człowieka. I ona pokazuje, obrazuje, co wewnątrz każdego z nas gdzieś tam drzemie” - powiedział. Taki utwór muzyczny może ludzi poprowadzić dalej. Według niego, muzyka jest ponadczasowa, to język uniwersalny, który może dotrzeć do ludzi, ich najgłębszych myśli, skrytych pragnień.
CZYTAJ DALEJ

Ekspert: padł rekord temperatury minimalnej w Polsce; odpowiedzialne specyficzne położenie stacji

2025-02-17 17:11

vasev_artem/pixabay.com

W poniedziałek, 17 lutego, w stacji pomiarowej w tatrzańskim Litworowym Kotle zanotowano temperaturę minus 41,1 st. C. Według dr. Bartosza Czerneckiego z UAM w Poznaniu, to najniższa temperatura w historii pomiarów w Polsce. Sprawiły to specyfika położenia stacji oraz występujące warunki atmosferyczne.

Dr Bartosz Czernecki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, odpowiedzialny za projekt badań mrozowisk tatrzańskich "Mrozowiska.pl" wyjaśnił, że odnotowana temperatura została potwierdzona instrumentalnie, a na terenie stacji znajdują się dwa urządzenia pomiarowe, których zastosowanie ma wykluczyć wystąpienie ewentualnych błędów lub awarii.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję